Bijzondere kerkkunst van Gerrit de Morée herontdekt in Prinsenbeek, Breda

Cees Geenen en Leo Oskam, Liturgische centrum met schildering van de heilige Geest in de Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming in Prinsenbeek (1961-1963). Foto Marjanne Statema 2016

Gerrit de Morée (1909 – 1981), de bekende boekillustrator en beeldend kunstenaar uit Breda, heeft bijzonder werk nagelaten, dat te weinig waardering heeft gekregen. Vorig jaar startte er nog een crowdfundingsactie voor de restauratie van de grote wandschildering uit 1958 in het Electron-gebouw in Breda, die onder 14 lagen latex verdwenen was. Nu blijkt de moderne religieuze kunst in de naoorlogse rooms-katholieke Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming kerk uit 1963 in Prinsenbeek ook van zijn hand te zijn. Informatie over de verantwoordelijke kunstenaar was volledig zoekgeraakt.

Het monumentale religieuze werk in de kerk in Prinsenbeek bestaat uit afzonderlijke grote delen, zowel twee- als driedimensionaal. Een reusachtige gestileerde duif – symbool voor de vrede en de  Heilige Geest – met een opvallend oog is pontificaal op de zichtwand in het priesterkoor geschilderd. Daarnaast is een kleurrijk rond mozaïek te zien. Volgens een parochiegids uit 1970 in het Stadsarchief Breda is dit “een voorstelling van de zon, het licht der wereld: Christus”. Verder zijn er twee vrijstaande ruimtelijke altaarsculpturen te zien aan weerszijden. De ene omvat als het ware het ronde mozaïek op de wand daar achter. De andere sculptuur toont een gestileerde boomvorm of druivenrank, volgens de parochiegids gaat het om “omhoogkringende wierook?wolken”. Lovende woorden van de pastors over de moderne architectuur van Cees Geenen en over het kunstwerk, de kunstenaar zelf werd alleen nergens vermeld.

Tijdens een inventarisatie van kunst in de gemeente Breda stuitte kunsthistorica Bernadette van Hellenberg Hubar in 2016 al op het werk in Prinsenbeek. Ze is één van de grote specialisten op het gebied van kerkelijke schilderkunst en was verrast over de moderniteit van dit werk. Ze schreef er een artikel over en vroeg via social media om feedback bij collega’s. Maar niemand kon het werk thuis brengen. Ze besloot het kunstwerk in januari dit jaar op te nemen in de brochure ‘Monumentale kerkelijke schilderkunst tussen 1890 en 1980’, van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Veel bijzondere religieuze kunst in Nederland is nog niet goed op waarde geschat of zelfs al verdwenen door de sloop van kerkgebouwen. Meer aandacht daarvoor is dan ook van groot belang.

Door Jelsma, religieus erfgoed specialist uit Hilversum, besloot zich in het raadsel rond de herkomst van het werk vast te bijten en deze zomer op zoek te gaan in de oude archieven van de parochie en het bisdom, in het Stadsarchief Breda. Maar daarin bleek weinig te vinden over de kunst in Prinsenbeek. Het oude kasboek van de parochie bevatte wel een belangrijke aanwijzing , de vermelding van een betaling van 3500 gulden op 31 januari 1964, een paar maanden na de oplevering van de kerk, aan G. de Morée uit Breda. Contact met de kleinzoon van Gerrit de Morée, keramist Patrick Horward uit Breda, bracht uitsluitsel. Hij vond een fotoarchief terug van het werk in Prinsenbeek van zijn grootvader met notities en een ontwerpschets en bouwtekening.

Het is een bijzondere ontdekking. Gerrit de Morée was namelijk behalve beeldend kunstenaar van niveau ook een belangrijke man voor de regio. Hij was medeoprichter van de Bredase Kunstkring en van de huidige academie St. Joost, waar hij ook jarenlang doceerde. De academie meldde vorig jaar nog dat de wandschildering in het Electron-gebouw het grootste nog bestaande werk van Gerrit de Morée was. Nu blijkt er een nog groter werk van hem te bestaan in Prinsenbeek. Werk dat voor een rooms-katholiek kerkinterieur ook nog eens bijzonder vooruitstrevend is.

Zie voor een uitgebreider artikel over deze ontdekking de website van Door Jelsma: http://www.doorjelsma.nl/lossebestanden/kerkkunst_prinsenbeek.pdf

Mevr. Th. (Door) Jelsma uit Hilversum is zelfstandig specialist en publicist op het gebied van religieus erfgoed.