Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De Europese Commissie heeft 2018 uitgeroepen tot het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed en daarom roept het digitale platform Maritiem Erfgoed u op om uw leukste, meest bijzondere verhaal over uw relatie met water te vertellen. Onze eeuwenlange relatie met water heeft veel tastbaar erfgoed achtergelaten. Maritieme objecten, varende (historische) schepen, scheepswrakken, bruggen en havengezichten zijn tastbaar.
In het conserveringsstation van Batavialand ligt het wrak van de IJsselkogge, het vrachtschip uit de middeleeuwen. Omdat de conservering in gesloten omgeving moet plaatsvinden is de IJsselkogge niet toegankelijk voor het publiek. Maar Laura Koehler, projectleider van de conservering van de IJsselkogge, vertelt in de tentoonstelling hoe het proces van conservering in zijn werk gaat. Via een 360 graden view bekijken bezoekers de IJsselkogge in het conserveringsstation van alle kanten. De interactieve tentoonstelling is geschikt voor het hele gezin.
Niet alleen in de Javazee, maar ook in de Waddenzee en de Noordzee worden oorlogsgraven geschonden. Dat zegt onderzoeker Remy Luttik. “Het is gewoon grafschennis. Het is heel ernstig.” Luttik wil dat de overheid meer doet om oorlogsgraven te beschermen. “Het belang van de nabestaanden wordt compleet vergeten. Het gaat uiteindelijk om die mensen en niet om de archeologen.” SP-Kamerlid Sandra Beckerman, opgeleid als archeoloog, deelt de bezorgdheid van Luttik. “Veel duikers doen goede dingen. Maar het gaat nog steeds op grote schaal mis. De minister moet daar veel meer aandacht voor hebben.”
Zo’n achthonderd kilometer uit de oostkust van Australië is het wrak van de USS Lexington teruggevonden. Dit Amerikaanse vliegdekschip, bijgenaamd “Lady Lex”, zonk op 8 mei 1942 tijdens de Slag in de Koraalzee. Het was voor het eerst in de geschiedenis dat een vliegdekschip zonk. Voordat het vliegdekschip na Japanse bombardementen helemaal ten onder ging, konden nog 2.735 mensen worden geëvacueerd. Voor 216 bemanningsleden kwam de reddingsoperatie te laat. Het wrak is gevonden door een expeditie die wordt geleid door miljardair Paul Allen, één van de oprichters van softwarebedrijf Microsoft. Onder water zijn inmiddels videobeelden gemaakt.
De conservering van de IJsselkogge is vertraagd. Het dak van de loods waarin het middeleeuwse schip ligt, is er in januari tijdens een storm afgewaaid. Op dat moment zou net worden begonnen met de conservering. Jan Vriezen van Batavialand denkt dat de reparatie van het dak in mei klaar is. “Dus dan kunnen we in juni beginnen met de conservering.” Vriezen schat de kosten van de reparatie op een halve ton. Het schip werd de afgelopen tijd natgehouden om het te beschermen tegen de vrieskou. De methode lijkt op de manier waarop tuinders hun bloesem beschermen tegen vorst.
Gisteravond ging Het Klokhuis over de opgraving van het VOC-schip De Rooswijk. “Op 8 januari 1740 vertrok het VOC-schip De Rooswijk met een volle lading voor haar tweede reis richting Indië. Maar een hevige storm maakte al snel een einde aan het zee-avontuur. Het schip verging met man en muis voor de kust van Engeland. Nu, bijna 300 jaar later, duikt een internationaal team van speciale onderwaterarcheologen naar de bodem om het wrak te bergen. Pascal gaat mee op expeditie!” Kijk de aflevering ‘Onderwaterarcheoloog’ hier terug.
Een fragment van een menselijke schedel uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden en een versierd bot van een bizon blijken uiterst zeldzame vondsten uit het einde van de laatste IJstijd. Ze zijn 13.000 jaar oud en daarmee de vroegste moderne mens van Nederland en de oudste kunst afkomstig uit de Noordzee. Dat concluderen Nederlandse archeologen na bestudering van beide vondsten die zijn opgediept uit de Noordzee. De ontdekking levert belangrijke aanwijzingen op over de kolonisatie en bewoning van dit uitgestrekte verdronken landschap en de vroege culturele uitingen van de laatste jagers van de IJstijd.
Met ‘een lach en een traan’ doet Willem Vos afstand van documenten uit de tijd dat hij werkte aan de bouw van de Batavia (zie video). De Lelystedeling schenkt zijn archief aan Stichting Erfgoedpark Batavialand, de samenvoeging van Nieuwland, Bataviawerf en Maritiem Depot van de RCE. Vanaf 1984 leidde Vos de bouw van de replica van het VOC-schip op de Bataviawerf in Lelystad. Hij heeft er stapels foto’s, schetsen, bouwtekeningen en andere spullen aan overgehouden. Het was een familiebeslissing om de documenten aan te bieden aan Stichting Erfgoedpark Batavialand. Zo blijft het bij elkaar, zegt Vos.
Onderzoekers hebben een rijk versierde poederdoos, gemaakt van verguld messing, aangetroffen tussen de archeologische vondsten die afkomstig zijn uit het Palmhoutwrak. Dit 17e-eeuwse scheepswrak in de Waddenzee werd beroemd door een intacte zijden jurk maar bevatte meer vondsten van grote historische waarde. Gedeputeerde Jack van der Hoek heeft de poederdoos getoond aan Ingrid van Engelshoven. De minister van OCW bracht op 15 januari een werkbezoek aan het Rijksmuseum in Amsterdam. Aansluitend bezocht ze het Ateliergebouw, waar wetenschappers de vondsten uit het Palmhoutwrak onderzoeken. De poederdoos zal na onderzoek en restauratie te zien zijn in Museum Kaap Skil op Texel.
Het onderzoek in Indonesië naar de rovers van oorlogsgraven in de Javazee is gestopt. Alle sporen zijn doodgelopen, zeggen bronnen in Den Haag. In opdracht van Omroep Max maakte een filmploeg in het najaar van 2016 een documentaire over de Slag in de Javazee, in 1942. Onder meer de marineschepen De Ruyter, Java en Kortenaer zijn toen door de Japanners tot zinken gebracht, met zo’n 1100 opvarenden aan boord. Bij het maken van de opnamen bleken deze oorlogsgraven te zijn verdwenen. Nederland en Indonesië spraken af om samen te onderzoeken wie de wrakken van de zeebodem heeft gehaald.
Maritiem archeoloog Martijn Manders promoveerde op het erfgoed dat in de Waddenzee verborgen ligt. Een van de stellingen in Manders’ proefschrift is dat de onderzoekscapaciteit voor maritiem archeologisch onderzoek moet worden verdubbeld, omdat Nederland onder water zeker zo rijk is als boven water. Ook oppert Manders in zijn proefschrift om vijftig tot honderd scheepswrakken aan te wijzen en als een soort rijksmonumenten onder water te beschermen. “Zij moeten een canon voor de Nederlandse maritieme geschiedenis vormen. Voor die locaties moet geld komen om ze te beschermen, te monitoren en, als de bedreigingen te groot worden, op te graven.”
Voor de kust van Mexico is het bijna drie eeuwen oude wrak van een Nederlands schip gevonden. Vrijwel zeker een Zeeuw, zegt maritiem historicus Ruud Paesie in Middelburg. Het zou gezonken zijn in 1722. Laat dat nou precies in de periode vallen dat vooral Zeeuwse smokkelaars in die regio actief waren. Wat Paesie betreft wijst alles in de richting van een Zeeuws, waarschijnlijk zelfs Vlissings fregat: de locatie voor de kust van Sisal in het Caribisch gebied, het jaartal en het feit dat er over smokkelwaar aan boord van het schip wordt gesproken.
