Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De voormalige steenfabriek Enzelens in Garrelsweer (Groningen) dreigt gesloopt te worden. Erfgoedvereniging Heemschut roept de gemeente Loppersum op om de sloopmelding niet direct te accepteren en te bezien of delen van de fabriek niet behouden kunnen blijven.
De voormalige Andrélon-shampoofabriek in Bodegraven is momenteel een appartementencomplex en de naastgelegen schoorsteen een relikwie. Begin dit jaar bleek dat de monumentale schoorsteen opgeknapt moet worden voor 100.000 euro. De bewoners van het appartementencomplex kwamen er tot hun schrik achter dat niet de gemeente, maar zíj de eigenaren van de schoorsteen zijn. “Wij als VVE kunnen wel iets betalen, maar niet een ton. Dus hebben we nu maar een crowdfundingsactie opgezet’, vertelt Gerard Hoogerwerf van de VVE. Hoogerwerf hoopt op steun van de plaatselijke middenstand. “De plaatselijke slager doneert per grillworst twee euro aan ons doel.”
Zo nu en dan brengt de Erfgoedstem een thematische nieuwsbrief uit, een zogenaamde ‘Erfgoedstem Special’. Dit keer ging de Erfgoedstem-special over de ENKA-fabriek in Ede. Gedurende dit bijzondere project werd een kleurrijk stukje industrieel erfgoed herbestemd tot een gebied voor ‘wonen, leven en werken’. U kunt de Erfgoedstem Special hier lezen.
De twee kleinste ENKA-monumenten, een herinneringsbank en de fontein moeten vanwege de herbestemming van het terrein verplaatst worden van hun oude locatie voor het poortgebouw naar het centrale plein tegenover het voormalige EHBO-gebouw. Uiteraard is dit eerst uitvoerig besproken met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeente Ede. Op het centrale plein zijn de monumenten straks goed zichtbaar en openbaar toegankelijk voor de nieuwe bewoners van de ENKA, bezoekers en oud-medewerkers.
In juli is gestart met de restauratie van de grote ENKA-schoorsteen uit 1927, met 85 meter de hoogste gemetselde schoorsteen in Nederland. De restauratie, mede mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij en de Provincie Gelderland, is weersafhankelijk en zal naar verwachting 6 à 7 maanden duren.
Eerder dit jaar, midden in de Corona-lockdown, deed BOEi een oproep aan Edenaren om verhalen, anekdotes en foto’s over ‘de ENKA’ te delen. “Wij vinden dat als je een plek een nieuwe bestemming geeft, je ook de verhalen van omwonenden en oud-gebruikers moet ontsluiten”, vertelt Jobbe Wijnen, historisch ingenieur bij BOEi. Normaliter gaat Wijnen vervolgens letterlijk de deuren langs, maar vanwege Corona ging dit op afstand. De oogst is er echter niet minder om, en de verhalen komen nog wekelijks binnen
De Nederlandse Kunstzijde Fabriek, kortweg ENKA, werd in 1919 gebouwd als kunstzijdefabriek door scheikundige en ondernemer J.C. Hartogs. De locatie in Ede was gunstig vanwege de nabijgelegen spoorlijn, het zachte grondwater en de lage grondprijs.
Begin september ging in Ede een nieuwe basisschool voor ca. 250 leerlingen open in een bijzonder monument: het voormalige ENKA-kantinegebouw uit 1951. Aan de opening van basisschool De Ontdekking ging een jarenlange restauratie vooraf, mede mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij, gemeente Ede, Provincie Gelderland en de Rijksoverheid. De charme van het rijksmonument bleef behouden terwijl toch het BENG-predikaat (Bijna Energieneutrale Gebouwen) is behaald.
Tussen Utrecht en Hilversum ligt een uniek stukje spoor: hier zijn de bovenleidingportalen niet van staal maar van beton, en ook nog eens in de vorm van een gotische boog. De bogen zijn in de Tweede Wereldoorlog gemaakt, toen staal schaars was. Modelspoorbouwer Peter Belmer heeft de bogen langs zijn modelspoorbaan staan. Hij heeft de bogen uit kunststof laten frezen en alle onderdelen zelf gemaakt. Belmer: “Ingenieur J. Cuperus is op de gotische boog gekomen, omdat men in de middeleeuwen al ontdekt had dat ze enorme krachten konden hebben, kijk maar naar de kerken.”
In gemeente Westerkwartier vond afgelopen donderdag de heropening van een gerenoveerde aan de Diepswal in Leek plaats. De gemeente pakte de renovatie van het vervallen gemeentelijke monument vorig jaar – na jaren van onderzoek en voorbereiding – op. Daarbij zijn de sluiswanden en het straatwerk vervangen, en werd de schijnbrug over de sluis van een nieuwe leuning voorzien. “Met de renovatie heeft de gemeente er weer een mooie blikvanger”, zei Wethouder Geertje Dijkstra-Jacobi bij de heropening.
Het voormalige RDM Veerhuis op de kop van Schiemond in Rotterdam staat al vijftien jaar leeg. Lange tijd had de gemeente het voornemen om het vervallen geraakte veerhuis uit 1917 te slopen. Het Cuypersgenootschap wist dit te voorkomen. Stichting Droom en Daad gaat zorgen voor een nieuwe invulling: het wordt een schrijvershuis. In het huis gaat van alles gebeuren op het gebied van taal. In de wintermaanden kan het een tijdelijk onderkomen bieden aan schrijvers die op zoek zijn naar stilte en rust.
