De belangrijkste leidraad in monumentenzorg zorgt voor problemen

Royal Ontario Museum, Ontario, Canada © Gisling (Wikipedia commons)

Het belangrijkste internationale verdrag van de erfgoedsector is in 1964 in Venetië tot stand gekomen. In dit Charter van Venetië staat in 16 artikelen beschreven hoe de mensheid om dient gaan met haar erfgoed. Dit akkoord dient tot vandaag de dag als hét leidraad voor een ieder die werkt in de monumentenzorg.

De meeste van de artikelen in dit verdrag zijn nogal vanzelfsprekend:
Artikel twee: voor het behoud en de restauratie van monumenten dient een beroep te worden gedaan op alle wetenschappelijke en technische kennis, die kan bijdragen aan het bestuderen en veiligstellen van het cultureel erfgoed.
Artikel vier: het behoud van monumenten vereist op de eerste plaats regelmatig onderhoud.

Twee artikelen zorgen echter voor grote kopzorgen:
Artikel negen: elke om esthetische of technische redenen als onvermijdelijk erkende aanvulling moet de architectonische compositie respecteren en een eigentijds karakter dragen.
Artikel twaalf: de onderdelen die de verdwenen gedeelten moeten vervangen dienen op harmonieuze wijze in het geheel opgenomen te worden. Deze moeten echter duidelijk van de originele gedeelten te onderscheiden zijn zodat er geen vervalsing optreedt van de artistieke en historische informatie.

Samengevat: elke aanvulling moet het al bestaande respecteren en harmonieus passen in het  monument, maar het moet ook een eigentijds karakter hebben en te onderscheiden zijn van het authentieke monument. Bij het vaststellen van deze artikelen hadden de opstellers kunnen vermoeden dat deze begrippen tegenstrijdig zijn, en totaal verschillend geïnterpreteerd kunnen worden. Sinds 1964 hebben ze dan ook al honderden malen tot hoogoplopende discussies tussen architecten en monumentenzorgers geleid.

De foto’s bij dit artikel laten enkele van zulke probleemgevallen zien. Harmonieus en respectvol? Ik hou mijn mening voor me, maar ben des te benieuwder naar die van u.

The following two tabs change content below.

Gertjan de Boer

Gertjan de Boer (1989) werkt bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Als correspondent schrijft hij op persoonlijke titel. Hij studeerde Monumenten- en Landschapszorg in Antwerpen en werkte eerder bij Erfgoed Leiden, gemeente Groningen, gemeente De Ronde Venen en Natuurmonumenten.
  1. Een goede architect kan beide eisen combineren.

    Foto 2 en 5: schitterend!
    Foto 1, 3, 4: te overheersend, niet harmonieus.
    Foto 6 (Stedelijk): lijkt op deze foto te overheersend maar in de totale context geslaagd.

  2. Ik vind dat een monument gerespecteerd moet worden en dat nieuwbouw daarbij ondergeschikt moet zijn. Eigenlijk verwoorden de artikelen het goed; respect, harmonie, eigentijds en onderscheidend. Hoewel de laatste twee termen volgens mij wel eens verkeerd begrepen worden. Eigentijds en onderscheidend hoeft niet schreeuwerig en expressief te zijn.
    In veel van de genoemde voorbeelden vind ik dat wel het geval. Ik ben het met Arjan eens dat foto 2 en 5 schitterend zijn. Het Stedelijk museum vind ik persoonlijk niet mooi en (zeker in dit beeld) veel aandacht vragen.
    Wat ik dan weer een mooi voorbeeld vind van wanneer het wel goed gaat is de uitbreiding op het museum De Fundatie in Zwolle.

  3. Enkel de St. Franciscus kerk (foto 5) lijkt mij aan de genoemde voorschriften te voldoen. Foto 2 ziet er nog wel een stuk beschaafder uit dan de andere beelden maar is niet harmonieus met het bestaande monument. De al bestaande arbeidershuisjes pretenderen namelijk niet een architecturaal (meester)werk te zijn terwijl het nieuwe gebouw dat wel heel erg doet.

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

We hebben zorg genomen om alle rechthebbenden voor hier gereproduceerde foto's te traceren, soms evenwel zonder succes. Iemand die in dit opzicht meent rechten te hebben wordt vriendelijk verzocht om contact op te nemen met de redactie van de Erfgoedstem.