Historische ontdekking in monumentaal pand Utrecht

Oudegracht 179, foto van het aangetroffen vakwerk

Bij verbouwwerkzaamheden in het pand Oudegracht 179 in Utrecht is een bijzondere bouwhistorische vondst gedaan. In het pand bevindt zich een muur met een vakwerkconstructie uit de vroege veertiende eeuw. Het hout van de constructie is gedateerd rond 1315. Hiermee is het, voor zover bekend, de oudste vakwerkconstructie van Utrecht en van Nederland aan een stadspand.

Het gaat om het achterste gedeelte van de rechter zijgevel op de begane grond. Met een totaal oppervlak van zo’n 65 vierkante meter. De rechte en schuine houten balken en de stenen daar tussenin, typisch voor een vakwerkconstructie, zijn goed te zien. Het blijkt hier te gaan om een nog compleet aanwezige constructie in de achterkamer waar toendertijd het woonhuis gesitueerd was. De historische muur blijft vanaf nu zichtbaar in het pand. De begane grond staat nu leeg en heeft een winkelbestemming.

Nieuw onderzoek
Tijdens verbouwwerkzaamheden door de eigenaar Van Dinther Monumenten BV werden eind 2011 sporen van het vakwerk aangetroffen. Het Team Erfgoed van de gemeente Utrecht heeft deze sporen bouwhistorisch onderzocht en beschreven. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft vervolgens met een nieuwe techniek de jaarringen van het hout onderzocht waarmee het hout gedateerd kan worden, ook wel dendrochonologisch onderzoek genoemd. Hieruit kwam een datering van het eikenhout tussen 1311 en 1315. Hiermee is het de oudste bekende vakwerkconstructie van Utrecht en zelfs van Nederland, in een historische binnenstad. Ter referentie: het oudste vakwerkhuis in stedelijk gebied in Duitsland dateert uit 1351.

Rijksmonument
Oudegracht 179 is een Rijksmonument. Deze vondst is een belangrijk feit voor historici over Utrechtse stadspanden. Hieruit is namelijk met zekerheid te zeggen wat al jaren vermoed werd: veel van de oudste, misschien wel honderden, dertiende en veertiende eeuwse vakwerkhuizen in de Utrechtse binnenstad zijn ooit gebouwd als vakwerkhuizen. In de periode vanaf de late middeleeuwen is deze constructie in bijna alle panden verdwenen. Goedkope houten constructies maakten steeds meer plaats voor het bouwen in het duurdere en chiquere (bak)steen.