Monument Hollandsche Schouwburg rijksmonument

CC BY SA 3.0
Monument Hollandsche Schouwburg, Amsterdam Foto via RCE

Amsterdam heeft er een rijksmonument bij: het monument van de Hollandsche Schouwburg in de Plantagebuurt. In 1942 werd dit de plek waar joden zich moesten melden voor deportatie naar concentratie- en vernietigingskampen. Na de oorlog werd het een locatie om te rouwen en de droevige gebeurtenissen te gedenken. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, onderdeel van het ministerie van OCW, heeft samen met andere erfgoeddeskundigen een lijst opgesteld van in totaal 189 objecten en bouwwerken uit de Wederopbouwperiode (1940-1965), die het predicaat rijksmonument verdienen. Het monument van de Hollandsche Schouwburg neemt daarbinnen een bijzondere plaats in.

De Hollandsche Schouwburg aan de Plantage Middenlaan werd op 5 mei 1892 als Artis Schouwburg in gebruik genomen en ging twee jaar later als Hollandsche Schouwburg verder. Vlakbij de oude Amsterdamse Jodenbuurt gelegen, trok het theater veel joodse bezoekers. Vanaf september 1941 mochten van de Duitse bezetter hier alleen nog joden optreden voor een uitsluitend joods publiek. De Hollandsche Schouwburg werd nu Joodse Schouwburg genoemd.

Na de oorlog hield de Stichting Hollandsche Schouwburg de overblijfselen van het pand in stand als plaats van herdenking. Op de binnenplaats, waar de theaterzaal was geweest, ontwierp architect Johannes Leupen begin jaren 60 zijn monument: een obelisk geplaatst op een davidster. Een open ruimte met banken werd aan beide zijden geflankeerd door een overdekte galerij. Van de voormalige toneeltoren resten nog zorgvuldig gecomponeerde ruïneuze muurfragmenten.

Een plek van vermaak, werd een plek des onheils en vervolgens en plek van herdenking. Het is een van de belangrijkste Nederlandse lieux de mémoire waar de Holocaust centraal staat.