Exploitant Schotse Huizen Veere stopt ‘noodgedwongen’ door afstoot rijk

Het bestuur van Stichting Delta Cultureel, beheerder van Museum De Schotse Huizen in Veere, heeft de ministers Blok en Bussemaker vandaag per brief meegedeeld de exploitatie van het museum per 1 januari 2014 noodgedwongen te beëindigen. In de afgelopen twee jaar heeft het bestuur samen met de eigenaar van het restaurant, dat in de kelders van het museum is gevestigd, plannen ontwikkeld om de toekomst van De Schotse Huizen veilig te stellen. Zelfstandig eigendom van de panden vormt de basis van dit nieuwe beleid. Stichting Delta Cultureel heeft minister Blok daarom verzocht uitgesloten te worden van overdracht aan de recent opgerichte Nationale Monumenten Organisatie (NMO), opdat de vergaande onderhandelingen over aankoop van de panden tijdig konden worden afgerond. Helaas heeft de minister dit verzoek niet gehonoreerd. In combinatie met het nieuwe cultuurbeleid van de Gemeente Veere, dat structurele financiële ondersteuning in de toekomst uitsluit, acht Stichting Delta Cultureel voortzetting van de activiteiten onder de actuele omstandigheden niet langer mogelijk. Refererend aan de recente beslissing van de Gemeenteraad om de museumfunctie van het oude Stadhuis van Veere op te heffen, staat het totale museale aanbod van de stad Veere nu zwaar onder druk.

Van vrijwilligersorganisatie-pur-sang naar zelfstandig cultureel ondernemer
Twee jaar geleden ontving Stichting Delta Cultureel bericht van de Gemeente Veere dat de structurele subsidie ten behoeve van Museum De Schotse Huizen per 2013 zou worden beëindigd. Deze subsidie was/is bedoeld ter ondersteuning van de vaste lasten, waaronder de hoge huurkosten die sinds 2009 door het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB) in rekening worden gebracht. Dankzij een succesvolle handtekeningenactie, besliste de Gemeenteraad anders: de financiële ondersteuning mocht pas worden stopgezet, zodra een passende oplossing was gevonden. Het op korte termijn ontwikkelen van een zelfstandig cultureel ondernemerschap was daarbij uitgangspunt. In dezelfde periode werd bekend dat RVOB de panden waarin het museum is gevestigd, wilde afstoten. In samenspraak met de Gemeente Veere zocht RVOB een geschikte koper voor dit Rijksmonument. Stichting Delta Cultureel heeft zich daarop beijverd om zo spoedig mogelijk een plan te ontwikkelen, dat de museale functie van de panden voor de toekomst veilig zou stellen. Om een ombuiging te maken van gesubsidieerde vrijwilligersorganisatie naar zelfstandig ondernemer, was een verandering in beleidsvoering noodzakelijk. Daartoe is samenwerking gezocht met de eigenaar van restaurant In den Struyskelder. Gezamenlijk zijn plannen ontwikkeld om meer inkomsten te genereren. Het integreren van de horecafunctie in enkele museale ruimtes vormt daarbij het uitgangspunt. Zelfstandige aankoop van de panden bleek noodzakelijk om gebruik te kunnen maken van diverse investeringsfondsen en om aanpassing van benodigde vergunningen te bewerkstelligen. Daarom is een gezamenlijk bod uitgebracht op de panden, met de bedoeling dat Stichting Delta Cultureel eigenaar zou worden van de drie museale etages en dat de ondernemer eigenaar zou worden van de kelderetage. De Gemeente Veere heeft zich positief achter deze plannen gesteld. De oorspronkelijke vraagprijs vormde in eerste instantie een struikelblok. Na intensief overleg tussen alle partijen, leek een onderhandelingsresultaat echter nabij. Sinds oktober 2012 zijn het bestuur van Stichting Delta Cultureel en de eigenaar van restaurant niet meer uitgenodigd aan de onderhandelingstafel. Omdat de verkoop van de panden via een zogenaamde a-b-c constructie diende te gebeuren, verliepen de besprekingen vanaf dat moment rechtstreeks tussen RVOB en de Gemeente Veere. Begin 2013 toonde de Gemeente Veere zich dusdanig optimistisch, dat Stichting Delta Cultureel de actie ‘Draag een steentje bij aan de toekomst van Museum De Schotse Huizen’* is gestart om geld aan te trekken voor zijn aandeel in de aankoop van de panden. Mevrouw drs. K.M.H. Peijs, voormalig commissaris van de koningin in de provincie Zeeland, ‘adopteerde’ als eerste een steen van de gevel van het museum. Velen hebben haar voorbeeld inmiddels gevolgd.

Voortzetting plannen niet mogelijk
Helaas werden bovengenoemde plannen doorkruist door het voornemen van minister Blok om 34 erfgoedmonumenten, waaronder De Schotse Huizen, over te dragen aan de NMO. In Algemeen Overleg met leden van de Tweede Kamer gaf minister Blok desgevraagd aan geen uitzondering te kunnen maken voor De Schotse Huizen omdat de Gemeente Veere tot tweemaal toe (om overigens onbekende redenen) een aanbod tot koop van RVOB heeft afgewezen. Dit aanbod is nu verlopen. Een schriftelijk verzoek van Stichting Delta Cultureel heeft de minister niet op andere gedachten kunnen brengen. In zijn antwoord d.d. 28 augustus jl. laat hij de stichting weten: “Uw plannen en interesse in de Schotse Huizen maak ik bekend bij de Nationale Monumentenorganisatie. Mocht de eigendom van de monumentencomplexen overgaan naar deze organisatie dan kunt u de voorgenomen plannen met haar in overleg verder oppakken. Indien de transactie met de Nationale Monumentenorganisatie geen doorgang vindt, kan het RVOB met de gemeente Veere in overleg gaan.” Na consultatie van de Gemeente Veere en een bestuurslid van de NMO, is Stichting Delta Cultureel tot de conclusie gekomen dat voortzetting van de verzelfstandigingsplannen vanuit de bestaande huursituatie niet reëel is. Er is onvoldoende basis voor verantwoord financieel beleid, met als belangrijkste argumenten:

  • De NMO is nog geen officieel rechtspersoon. De portefeuilleoverdracht zal naar verwachting lange tijd in beslag nemen. Het bestuur van de NMO kan tot die tijd geen toezeggingen doen met betrekking tot toekomstig beleid. Het is zelfs mogelijk dat de overdracht aan NMO geen doorgang vindt, getuige de brief van minister Blok. Volgend jaar vinden verkiezingen plaats van de Gemeenteraad. De vraag is of de dan verantwoordelijke wethouder, maar ook alle andere betrokkenen, inclusief de restauranteigenaar, vrijwilligers en het bestuur van Stichting Delta Cultureel, te zijner tijd nog steeds bereid zijn om de nieuwe plannen te ondersteunen.
  • Stichting Delta Cultureel kan de hoge huur die RVOB sinds 2009 berekent, niet zelfstandig opbrengen op basis van de huidige omzetcijfers. Het huurcontract wordt onveranderd overgenomen door de NMO. Om een zelfstandig cultureel ondernemerschap rendabel te maken, ook in een huursituatie, zijn een betere toegankelijkheid van de panden, een laagdrempelige entree en een vernieuwde inrichting/presentatie noodzakelijk. Diverse fondsen hebben zich in beginsel bereid getoond tot financiële ondersteuning, maar alleen wanneer Stichting Delta Cultureel zelf eigenaar is van de panden. De noodzakelijke samenwerking met de eigenaar van het restaurant vergt een aanpassing van de bestemming van de panden en uitbreiding van de horecafunctie. De aanvraag en toekenning van de daartoe benodigde vergunningen zijn, zo blijkt uit gesprekken met de betreffende gemeenteambtenaar, zeer gecompliceerd vanuit de huidige huursituatie. Daarbij dient ook rekening te worden gehouden met de beperkingen die een Rijksmonument met zich meebrengt.
  • De Gemeente Veere is niet bereid de door de vorige wethouder toegezegde huurondersteuning gedurende de volledige looptijd van het contract met RVOB, zijnde einde 2018, te continueren. De thans verantwoordelijke wethouder heeft zich mondeling bereid verklaard in principe nog twee jaar financiële ondersteuning te willen verlenen, op voorwaarde dat door Stichting Delta Cultureel een nieuw commercieel verdienmodel wordt uitgewerkt in samenwerking met meerdere (wellicht Veerse) ondernemers. Een dergelijke aanpak is onmogelijk te realiseren zonder professionalisering van de museale organisatie. Bovendien mag in de ogen van Stichting Delta Cultureel het redden van De Schotse Huizen niet ten koste gaan van de tot nu toe zorgvuldig afgewogen balans tussen commerciële en culturele exploitatie.

Wettelijke verplichting tot museale exploitatie
De schenking van De Schotse Huizen door de laatste particulier bewoonster van de panden, Mejuffrouw Alma Oakes, is door de Staat der Nederlanden bij wet No. J 345 d.d. 29 juli 1949 aanvaard inclusief de verplichting de panden in te richten en te exploiteren als museum. De exploitatie is gedurende de afgelopen 64 jaar ‘om niet’ voor de overheid verricht door Stichting De Schotse Huizen, later opgevolgd door Stichting Delta Cultureel (opgericht in 1975). Het stichtingsbestuur blijft in principe bereid de exploitatie in de huidige huursituatie voort te zetten, maar alleen tegen een reële vergoeding. De beslissing over een mogelijke sluiting van het museum en afstoting van de collectie ligt bij de overheid, als eigenaar van de panden en als rechtspersoon die verplicht is de panden te exploiteren als museum. In de afgelopen periode is de ‘houdbaarheid’ van het legaat diverse malen ter discussie gesteld. De landsadvocaat buigt zich over een advies. Het bestuur van Stichting Delta Cultureel zal, gesteund door een zeer brede Veerse achterban, al het mogelijke in het werk stellen opdat de wettelijke verplichting tot museale exploitatie ook in de toekomst door de overheid wordt gerespecteerd.

* Zoals toegezegd in de schenkingsvoorwaarden, zal Stichting Delta Cultureel het geld dat is gedoneerd ten behoeve van aankoop van de panden, terugstorten naar de begunstigers.

Persbericht Museum De Schotse Huizen