Archeologische sector zoekt pilot-gemeenten voor waarden- en verwachtingenkaart

Gemeenten komen straks met de Omgevingswet voor de opgave te staan Omgevingsvisies en Omgevingsplannen op te stellen. Eén van de onderwerpen daarin is cultureel erfgoed waarvan archeologie een belangrijk onderdeel is. Als gemeente is het daarom van belang te weten op welke plaatsen er sprake is van archeologische waarden en welke gebieden een archeologische verwachting hebben. Al jaren lang wordt hiervoor het instrument van de archeologische waarden en verwachtingenkaart vervaardigd en gebruikt.

In de Omgevingswet is nu het begrip ‘aantoonbare archeologische monumenten’ opgenomen. Het CDA-kamerlid Erik Ronnes had daarom verzocht in een amendement. Dit amendement verzocht de regering te komen tot een systematiek waarmee straks door gemeenten in hun op te stellen Omgevingsplan “de verwachting (trefkans) op het aantreffen van archeologische vondsten goed moet zijn onderbouwd met behulp van bijvoorbeeld locatie specifieke archeologische en relevante bodemkundige informatie (verwachtingenkaarten).”

Ook dienen gemeenten straks rekening te houden met en in te spelen op het proces van digitalisering van informatie in het kader van de nieuwe Omgevingswet, het zogenaamde Digitale Stelsel voor de Omgevingswet (DSO). En archeologisch- inhoudelijk gezien is er een noodzaak om het amendement uit te voeren omdat daarmee nu ook de basis van het AMZ-proces, dat wil zeggen het opstellen van een archeologische waarden- en verwachtingenkaart, wordt ‘gezekerd’ en ‘genormeerd’.

Vervolgens heeft de archeologische sector het initiatief genomen om het instrument van archeologische waarden en verwachtingenkaart Omgevingswet-proof te maken. Dit initiatief, van zeven archeologische bedrijven (1), het Convent van Gemeentelijke Archeologen en de Vrije Universiteit heeft geleid tot een project (ondersteund door OCW/RCE) voor het opstellen van een Handleiding gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaarten. Deze Handleiding anticipeert ook op de aanstaande Omgevingswet. De Handleiding maakt straks onderdeel uit van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA).

Het eerste deel van dit project, het opstellen van een Handleiding, is inmiddels bijna achter de rug. Daarbij is ook samenwerking en input gezocht van belangrijke maatschappelijke (branche)organisaties zoals de VNG, Provinciale Steunpunten, LTO-NL, NEPROM, Cascade/FODI en de AWN.

Het tweede deel van dit project bestaat uit het opstellen van een drietal ‘voorbeeld gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaarten’. Voor deze pilot worden gemeenten gezocht om op basis van de nu opgestelde Handleiding, hun archeologische waarden- en verwachtingenkaart te laten opstellen. Ze kunnen op deze manier dienen als voorbeeld hoe een archeologische waarden- en verwachtingenkaart er uit ziet als deze wordt opgesteld conform de normen die in de Handleiding zijn opgenomen. Ook zullen de pilots worden gebruikt om de normen van de Handleiding te toetsen zodat een realistische Handleiding ontstaat.

Welke gemeenten komen in aanmerking?
Alle gemeenten die in het verleden een (eigen) gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaart hebben opgesteld c.q. hebben laten opstellen, komen in aanmerking.

Werkwijze?
Per gemeente zullen twee samenwerkende archeologische bedrijven een nieuwe gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaart opstellen, plus een daarbij behorende rapport.

Zijn er financiële (rand)voorwaarden voor participatie?
Ja; een voorwaarde om in aanmerking te komen is een (maximale) bijdrage vanuit de gemeentelijke middelen van € 15.000,- (excl. btw). Er is per pilot-gemeente vanuit het beschikbare projectbudget een zelfde bedrag beschikbaar. In totaal per gemeente dus € 30.000,- (excl. btw). Indien noodzakelijk en wenselijk zal ook een eigen bijdrage vanuit het archeologisch bedrijfsleven worden geleverd.

Wat levert het gemeenten op?
Een deel van de kosten van het herzien van een gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaart komt niet voor rekening van de gemeente maar wordt gesubsidieerd (1). De participerende gemeente krijgt, door deel te nemen, een gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaart, die wordt opgesteld op basis van de Handleiding en daarmee dus ook Omgevingswetproof is (2). Doordat de kaart door twee samenwerkende archeologische bedrijven wordt opgesteld, krijgt de gemeente meer archeologische expertise aangeboden (3). En tenslotte: een beter onderbouwd overzicht van archeologisch erfgoed binnen de gemeente op basis van een geactualiseerde gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaart (4).

Planning/uitvoering?
Het ligt in het voornemen de drie gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaarten op te stellen in de periode 4de kwartaal 2018/1e kwartaal 2019.

Reactietermijn?
Gemeenten kunnen reageren tot uiterlijk 1 oktober 2018 op onderstaand emailadres.

In de Handleiding is ook sprake van het in de toekomst opstellen van een gemeentelijke archeologische kenniswinstkaart. Zo’n kaart brengt in beeld, op basis van een aantal nader te onderzoeken factoren, waar in de gemeente archeologisch onderzoek (veel) kenniswinst oplevert. Ook gemeenten die hier voor belangstelling hebben worden uitgenodigd te reageren.

Op basis van het aantal belangstellende gemeenten wordt in het Platform van samenwerkende bedrijven, afgestemd met de RCE, een keuze gemaakt welke drie gemeenten voor deze pilot in aanmerking komen. Bij een uiteindelijke keuze voor de drie pilot-gemeenten wordt o.a. gekeken naar stedelijk versus platteland, holoceen versus pleistoceen en regionale/landelijke spreiding. Alle gemeenten die reageren en die aan de voorwaarden voldoen, zullen middels een antwoordbrief op de hoogte worden gesteld van de uiteindelijke selectie.

Vragen en/of opmerkingen?
De projectleider van dit initiatief (namens alle betrokken partijen) is Jan Breimer (A=M Adviespraktijk).
Hij is te bereiken via mail (info@a-is-m.nl) of mobiel: 06-83247790

(1) ADC-Archeoprojecten, Archol, A=M, BAAC, Buro de Brug, RAAP en Vestigia.