Asbestontdekkingsreis door de puddingfabriek

Joep Selen en Lucas Schippers
Joep Selen en Lucas Schippers Foto:

Het opsporen van asbest in een monumentaal pand is een bijzondere expeditie. Zeker als het gaat om één van de oudste gebouwen van Venlo. Bouwkundig restauratiedeskundige Joep Selen en asbestexpert Lucas Schippers van RPS kunnen het weten. Ze trotseerden tijdens de renovatie van de Puddingfabriek allerlei obstakels en ontdekten verrassende middeleeuwse schatten.

Wie momenteel door het centrum van Venlo loopt, ziet een keur aan panden in de steigers staan. In Venlo bleven meer middeleeuwse huizen bewaard dan lange tijd werd gedacht. Ze liggen verborgen achter anonieme gevels in de grote winkelstraten van de binnenstad. Jammer, want zo blijft een rijk potentieel aan historische elementen onbenut.

Gelukkig geldt dit niet voor de Puddingfabriek dat vorig jaar nog bijna aanspraak maakte op het meest inspirerend monument van Limburg. Eeuwenlang heeft het dienst gedaan als woonhuis, handelshuis, bank van lening en uiteindelijk als fabriekspand voor de productie van instant pudding. Vanaf de jaren zeventig werd het niet meer actief gebruikt en diende het pand deels als opslagruimte. Met bijdragen van de provincie en gemeente is het middeleeuwse complex een paar jaar geleden prachtig gerestaureerd en staat het op de monumentenlijst. Er zijn zeven startersappartementen gerealiseerd binnen de sociale huurgrens en op de begane grond is een kunstgalerie gevestigd.

De Kunstgalerie op de begane grond Foto: RPS

Slapeloze nachten
Het pand is ouder (van voor 1520) dan vooraf was gedacht, zo wees de onderzochte dakcontractie uit. ”Oorspronkelijk was het een omvangrijk koopmanshuis met een zijhuis en een achterbouw. Het complex is waarschijnlijk in een kort tijdsbestek gebouwd door een rijke middeleeuwse koopman”, zegt Joep Selen. Hij is als bouwkundige voor de restauratie van erfgoed en technisch vastgoedbeheer verantwoordelijk voor de huidige metamorfose. Door de gemeente Venlo werd hij naar voren geschoven om te onderzoeken wat er met het pand gedaan kon worden. ”Het gaat dan om het uitdenken en ontwerpen. Wat kun je met een monument? Hoe pak je het aan? En met welke materialen? Daar worden helaas nog veel fouten bij gemaakt”, spreekt de Limburger uit ervaring.

Hij speurde met een mijnwerkerslamp op zijn hoofd naar aanknopingspunten. De Puddingfabriek met zijn verlaagde plafonds was ruim 50 jaar dichtgetimmerd. Bouwkundig in erbarmelijke staat. Op de zolder trof hij 30 centimeter duivenmest aan. Dat vreet in op de constructie. ”Ik heb er een aantal slapeloze nachten over gehad. ”Is dit complex wel te restaureren of moeten we het opgeven en afbreken?”

Grondige asbestinventarisatie
Hij koos voor het eerste. Daarmee gaf hij meteen het startsein voor een grondige asbestinventarisatie om voor een sloopvergunning in aanmerking te komen. Lucas Schippers, projectleider asbestinventarisatie bij RPS, glundert nog als hij terugdenkt aan dat traject. ”Dit zijn toch de leukste klussen. In tegenstelling tot het inventariseren van bijvoorbeeld woningen en winkels uit de jaren zeventig is hier geen bouwtekening beschikbaar waarop eventuele asbestverdachte toepassingen zijn weergegeven. Alles is houtje touwtje toegepast. Je moet hier dus alerter zijn. Daarvoor is het ook belangrijk dat je de historie van het pand leert kennen.”

puddingfabriek Venlo
De originele puddingtrechters zijn behouden gebleven Foto: RPS

Uit de ontmanteling van de Puddingfabriek kwamen spannende bouwsporen tevoorschijn die meer vertellen over de geschiedenis van het pand. Joep wijst op de imposante houten balken uit 1568 op de benedenverdieping. Hij vertelt dat er op de verdiepingen bijzondere wandschildering tevoorschijn zijn gekomen van onder andere lambriseringen en trompe l’oeil geschilderd stucwerk uit de periode eind achttiende, begin negentiende eeuw. Verder valt het laat gotische raam met glas in lood uit de zestiende eeuw op en de aloude puddingtrechters.

puddingfabriek Venlo
De houten balken uit 1568 is in het nieuwe ontwerp meegenomen Foto: RPS

Asbestbuis
Reden voor Lucas om tijdens de asbestinventarisatie systematisch te werk te gaan. Samen met collega Robert Evers hebben zij het pand systematisch uitgepluisd. ”Je gaat niet overal lukraak kijken, maar inventariseert altijd op basis van redelijk vermoeden. In een woonkamer kan er weleens een asbestbuis van een voormalige schouw weggesmeerd zijn. In een voormalige keuken lag onder drie lagen tapijt bijvoorbeeld asbesthoudende colovinyltegels.”
De asbestdeskundige moest daarbij de nodige obstakels overwinnen. ”Het pand stond als opslagruimte helemaal vol met inventaris. Er waren trappen waar je eigenlijk niet op durfde en de verdiepingsvloeren waren in slechte staat.”

puddingfabriek Venlo
Lucas Schippers Er waren trappen waar je eigenlijk niet op durfde te gaan Foto: RPS

Desondanks was het voor Joep belangrijk overal bij betrokken te zijn. ”Je kunt in het rapport aangeven hoe je moet saneren en in welke fase van het project. Maar soms blijkt dat technisch niet uitvoerbaar te zijn. Bijvoorbeeld als er een asbesthoudende buis zit achter een monumentale schouw die je wil behouden.”
”Dan gebruik je tijdens het proces toch een andere saneringstechniek dan vooraf bedacht was Dat is écht maatwerk en gaat continu in samenspraak met de bouwkundige”, besluit Lucas.

puddingfabriek Venlo
Lucas Schippers (links) en Joep Selen bij de achterzijde van de Puddingfabriek Foto: RPS