De Erfgoedstem

Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie

MENUMENU
  • Home
  • De Erfgoedstem
    • Redactie

      Nieuwezijds Kolk 28 1012 PV Amsterdam

      Nieuws melden: redactie@erfgoedstem.nl
    • Sponsors

      Onze sponsors Adverteren in de Erfgoedstem

      Over De Erfgoedstem Publiceren in de Erfgoedstem
    • Privacy

      CookiesPrivacy Verklaring

  • Nieuwsbrieven
    • Aanmelden Erfgoedstem Afmelden Erfgoedstem
    • Nieuwsbrief archief
    • Archweb mailinglist
  • Erfgoedagenda


    • Congressen, studiedagen en lezingen


    • Cursussen en workshops


    • Oproepen en calls
  • Erfgoedvacatures
    • Vacature plaatsenVacaturebank
  • Blogs
    • Op zoek naar Faro
    • Alma Hoekstra
    • Frank Strolenberg
    • Gertjan de Boer
    • Herbert-Jan Hiep
    • Jona Lendering
    • Johan Teters
    • Léontine van Geffen-Lamers
  • Over Erfgoedstem
  • Adverteren
  • Archeologie
  • Gebouwd erfgoed
  • Groen erfgoed
  • Museumnieuws
  • Zoek

De vinkenbanen, een Hollandse (en een beetje lugubere) herfsttraditie

5 oktober 2020 • 232 • Door Redactie • Bron: Ingezonden Olga Spekman

Kennemerduinen Vinkenbaan.
Kennemerduinen Vinkenbaan. Foto: Noord-Hollands archief via wikimedia CC0

In de herfst bij hun jaarlijkse zuidwaartse trek vliegen miljoenen vogels over de Hollandse kustlijn om niet over de Noordzee te hoeven vliegen. In de zestiende eeuw is de unieke ligging van de Hollandse kustlijn, aanleiding geweest om in de smalle duinstrook vogelvang plaatsen te maken; de zogeheten vinkenbanen.

Wat is een vinkenbaan

Een vinkenbaan is en rechthoekig veldje van ongeveer 30 bij 5 meter.; een druip genoemd. Op dit veldje ligt een zogenaamd druipnet. Aan de oostkant van het veldje staat een vinkers-huisje. Vanuit dit huisje kan de vinker door kijkgaten zien of er vogels op het net zitten. Wanneer dit het geval is zal de vinker door middel van een vinkentouw het net dichttrekken en zijn de vogels gevangen.

Hoe gaat de vinker voor 1912 te werk

Voor het vangen van de vogels worden in de achttiende eeuw lokvinken ingezet. Een deel van de lokvinken wordt geblind. Dit gebeurt door de oogleden te bewerken met een roodgloeiende stopnaald. Hierdoor  vergroeien de oogleden met elkaar. De vogel kan hiermee nog wel licht en donker onderscheiden. Na het blinden gaan de vinken in een ‘muitkast’ met schuifdeurtjes. Ze worden tot de herfst in het donker gehouden. Naarmate de herfst nadert gaan de deurtjes steeds verder open. De geblinde vogels zien door hun oogleden dat het steeds lichter wordt. Hierdoor zijn ze in de veronderstelling dat het voorjaar is aangebroken en beginnen daardoor te zingen. Hierdoor worden de trekvogels gelokt. Andere vinken worden van een tuigje voorzien (gehaampd) waardoor deze vogel aan een kettinkje vrij rond kunnen lopen. De combinatie van zingende en ‘vrij’ rondlopende vinken geeft vaak de doorslag bij de vinken op trektocht om naar de grond te komen en daar een graantje mee te pikken.  Door de Vogelwet van 1912 en 1933 komt er een eind aan deze manier van vogeljacht.

Vinkenbaan met vinkers.
Vinkenbaan met vinkers. Foto: Rijksmuseum via wikimedia CC0

De bloeitijd van de Hollandse Vinkerij in Zuid Kennemerland (1750-1850)

Veel van de zeventiende eeuwse buitenplaatsen aan de duinrand hebben een vinkenbaan. In de achttiende eeuw zijn er in Zuid Kennemerland ongeveer 27 vinkenbanen. In het hoogseizoen, van eind september tot eind november,  nemen de huiseigenaren vaak een vinker in dienst. Hij heeft de zorg voor het onderhoud van de vinkenbaan en de verzorging van de lokvogels. Daarnaast moet hij ook de gasten van de eigenaar op de vinkenbaan ontvangen. Het vangen van de vinken gebeurt voor het vertier en consumptie. Per seizoen worden er in Zuid Kennemerland in de zeventiende eeuw tussen de 80.000 en 100.000 vinken gevangen. Door de droogleggingen en toename van bossen komen steeds meer vinkenbanen op deze buitenplaatsen in het bos te liggen. Hierdoor lopen de vangsten terug. Met de aanleg van nieuwe vinkenbanen in de duinen probeert men de tegenvallende jachtresultaten tegen te gaan. Echter zonder groot succes. Na de Vogelwet in 1912 en 1933 komt er definitief een einde aan de vinkenjacht. De vinkenbaan Zeerust, behorend bij het buiten Zeerust van Arnoud van Lennep, is nu nog de enige vinkenbaan in Nederland die zich op de originele plaats bevindt. Inmiddels wordt het vinkershuisje niet meer gebruikt voor de oorspronkelijke functie. Het wordt nu ingezet bij educatieve activiteiten voor scholen en excursies.

Vinkenhuisje bij Aerdenhout. Foto: Olga Spekman CC BY-SA 4.0

Vogels vangen en ringen in huidige tijd.

In 1911 is men in Nederland begonnen met vogel-ringonderzoek. Hiervoor zijn de oorspronkelijke vinkenbanen weer in gebruik genomen. Er zijn anno 2020 in de regio Zuid Kennemerland zes actieve vogelringsstations die enigszins te vergelijken zijn met de oude vinkenbanen. Voor het vangen van vogels is tegenwoordig een speciale vergunning nodig van de Nederlandse Ringcentrale. Zij verlenen ontheffing van een aantal artikelen in de Flora en Faunawet. Vooral door de introductie van zogenaamde ‘mistnetten’ neemt zowel het aantal gevangen vogels als het aantal vogelsoorten toe. Men maakt tegenwoordig gebruik van geluidsbanden met vogelgeluiden. De mistnetten worden gemaakt van heel dun nylondraad welke tussen twee stokken wordt gespannen en tussen struiken of riet geplaatst. Hierin vliegen vooral insectenetende vogels. Het ringen is bij de bestudering van wilde vogels een belangrijk hulpmiddel. Men kan op deze wijze inzicht krijgen in verplaatsingsgedrag, leeftijdsgrenzen, leeftijdsopbouw, trekroutes, pleisterplaatsen en broedgebieden. Al deze gegevens zijn van belang voor een effectieve vogel en natuurbescherming.

Met dank aan dhr. Van der Jeugd verbonden aan het centrum voor vogeltrek en -demografie in Wageningen

Bron:

‘Beter een vogel in de hand…,’  vogelvangst, valkerij en eieren zoeken in ambacht, cultuurhistorie, natuurbescherming en wetenschap. Red J.T.Lumerij, D.A.Jonkers en J.J.H.G.D. Karelse KNNV uitgeverij 2008, ISBN 978 90 5011 263 5 blz. 42-47

Meer informatie:

informatie Vogelring-stations Kennemerland

https://www.vwgzkl.nl/veldwerk/vogelringstations/

Hier ook informatie over eventuele excursies

natuurmonumenten vogeltrek in de herfst:

Radiofragment van vinkenbaan naar ringstation, Vroege vogels 1 november 2017:

https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/artikelen/van-vinkenbaan-naar-ringstation

Amsterdamse waterleidingduinen: https://awd.waternet.nl/

www.vogeltrekatlas.nl voor informatie over de aantallen vogels die in de diverse vogeltrek-stations worden gevangen.

  • E-mail
  • WhatsApp
  • Tweet

Gerelateerd

Categorie: Achtergrond en opinie, — ESF Tags: Vinkenbaan

Geef een reactie Reactie annuleren

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

We hebben zorg genomen om alle rechthebbenden voor hier gereproduceerde foto's te traceren, soms evenwel zonder succes. Iemand die in dit opzicht meent rechten te hebben wordt vriendelijk verzocht om contact op te nemen met de redactie van de Erfgoedstem.

Aanmelden nieuwsbrief


Bekijk eerdere nieuwsbrieven.

Populaire berichten & pagina’s

  • Noordwolde krijgt Engelse locomotief van Oorlogsmuseum
  • Studenten geven impuls aan Zwolse watertoren
  • Stichting Industrieel Erfgoed Deventer gaat monumentale locomotief renoveren
  • Engelse invasielocomotief uit Tweede Wereldoorlog terug naar Noordwolde
  • Te koop: Kasteel Heemstede
  • Monumentenfederatie doet 10 aanbevelingen aan het nieuwe kabinet
  • Onderzoek haalbaarheid herbestemming Raalter watertoren
  • Benoeming Bert Meerstadt als algemeen directeur completeert directieteam Vereniging Hendrick de Keyser
  • (Video) Restauratie van zwarte silo in Deventer
  • 'Tiny house' van vroeger: koloniehuisje in Frederiksoord compleet gerestaureerd

Meest gelezen (week)

  • 'Tiny house' van vroeger: koloniehuisje in Frederiksoord compleet gerestaureerd
  • Redding voor bijzonder glaskunstwerk Rotterdam
  • Amsterdam Museum: erfgoed en erfgoedtoerisme gaan niet altijd goed samen
  • Nieuwe regeling Themafonds Erfgoedvrijwilligers
  • Monumentenfederatie doet 10 aanbevelingen aan het nieuwe kabinet
  • Benoeming Bert Meerstadt als algemeen directeur completeert directieteam Vereniging Hendrick de Keyser
  • Kennisinput archeologie bij gemeenten
  • Kasteel Neubourg, opnieuw beklopt en betast
  • Historicus en erfgoedexpert Ubbo Hylkema overleden
  • Nieuwe kasteelheer Biljoen (Amerikaans oogchirurg)

Meest gelezen (maand)

  • Het Brabantse landschap wordt volgebouwd
  • Marlo Reeders legt functie bij Nederland Monumentenland neer
  • De toenemende invloed van de 'Artist Impression'
  • Amsterdam Museum: erfgoed en erfgoedtoerisme gaan niet altijd goed samen
  • Oproep: Stop de verkoop van Recreatieoord Hoek van Holland
  • Kijken: Historische locomotieven vegen rails schoon
  • Niets is zo duurzaam als een monument
  • Woontorens naast Euromast en Park, ondanks negatief advies Rijksdienst Cultureel Erfgoed?
  • Historicus en erfgoedexpert Ubbo Hylkema overleden
  • Onderzoek: Roze huis Haarlem origineel niet roze

Meest gelezen (jaar)

  • Kasteel Neubourg, opnieuw beklopt en betast
  • In Drenthe en Overijssel stonden veel meer middeleeuwse kastelen dan gedacht
  • Verborgen kasteel Oud Haerlem blijkt 'enorm' te zijn
  • Vrijstaand schoolmeestershuis te koop voor 1 euro
  • Wonen in een monumentaal pand? 4 tips
  • 'Al ingestort' rijksmonument in Heumen zonder toestemming gesloopt
  • Oproep: Stop de verkoop van Recreatieoord Hoek van Holland
  • Eeuwenoude zandwegen nog steeds bedreigd
  • Beeldbank Amsterdam uitgebreid met 43.000 nieuwe foto's
  • Buurtbewoners komen in opstand tegen plannen Paleis Soestdijk

Copyright © 2021 Erfgoedstem · Site door buro KREAS

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.