Kerken vertegenwoordigen meer dan slechts religieuze gebedshuizen, benadrukt Frans Schouten, de voorzitter van Heemschut Drenthe. Hij beschouwt ze als krachtige symbolen van gemeenschap. In zijn optiek zouden gemeenten en provincies financiële steun moeten bieden om kerkgebouwen te behouden.
Ontkerkelijking, teruglopende financiële middelen en aanzienlijk gestegen energiekosten maken het voor kerkbesturen steeds moeilijker om rond te komen. Het gevolg hiervan is leegstaande kerken die wachten op een nieuwe eigenaar en herbestemming.
Deze ontwikkeling is ook in Drenthe onvermijdelijk voor kerkbesturen. Zij maken zich zorgen over de toekomst van de kerkgemeenschap en de iconische kerkgebouwen. Veel van deze kerken bezitten een monumentale status en zijn beeldbepalend.
Waardering voor kerken
Zowel gelovigen als niet-gelovigen hechten waarde aan deze kerken als onderdeel van hun lokale identiteit. Hoewel gelovigen hun geloof belijden, dopen en trouwen in deze gebouwen, maken de kerken ook deel uit van het culturele erfgoed van de gemeenschap. Dit geldt in het bijzonder voor monumentale kerken.
Frans Schouten, voorzitter van Heemschut Drenthe, die zich inzet voor het behoud van cultureel erfgoed in de provincie, merkt op dat kerkbesturen het steeds moeilijker hebben om deze kerkgebouwen adequaat te beheren en onderhouden. Hij roept op tot meer bewustwording hierover.
Landelijke herbestemming
Landelijk gezien is van de 7.000 kerkgebouwen in Nederland ongeveer 1.600 al herbestemd, wat betekent dat één op de vier kerken niet langer voor religieuze doeleinden wordt gebruikt. Daarnaast dienen steeds meer kerken naast hun religieuze functie ook als locatie voor andere maatschappelijke activiteiten.
Aandacht vragen
Om aandacht te vestigen op deze problematiek, wordt er op vrijdag een symposium gehouden in de Waterstaatkerk in Bovensmilde over de toekomst van kerkelijk erfgoed. Stichting Oude Drentse Kerken en de Stichting Drents Monument zijn ook betrokken bij dit initiatief.
Het opstellen van een gemeentelijke kerkenvisie is een eerste stap in het behoud en herbestemming van kerken. Ongeveer de helft van de gemeenten in Drenthe heeft al zo’n rapport of werkt eraan. Echter, volgens Schouten ontbreekt het aan een visie die een oplossing biedt voor dit complexe probleem.
Gevoelig onderwerp
Het behoud en de herbestemming van kerken is een gevoelig onderwerp. In sommige gemeenten, zoals Hoogeveen, heeft dit geleid tot controverse rond de voorgenomen verkoop van kerken. In de praktijk betekent herbestemming vaak dat er aanpassingen aan het interieur van de kerk moeten worden gedaan. Gelovigen willen vaak dat de kerk zoveel mogelijk behouden blijft zoals ze is, wat het proces bemoeilijkt.
Verduurzaming
Een ander obstakel is de verduurzaming van kerkgebouwen. Dit jaar nog kwam de Magnuskerk in Anloo in het nieuws vanwege de uitdagingen rondom energiekosten en de installatie van zonnepanelen. Toch stuitte dit initiatief op bezwaren vanwege de monumentale status van het kerkgebouw.
Volgens Schouten zijn er manieren om financiële problemen te voorkomen, zoals het verhuren van kerkruimten aan andere gebruikers en betere lokale samenwerking, bijvoorbeeld tussen een kerk en een dorpshuis.
Positieve herbestemmingen
Er zijn positieve voorbeelden van kerken die met succes zijn herbestemd, zoals in Bovensmilde, Roden en Westerbork. In Assen heeft de Jozefkerk bijvoorbeeld een uitbreiding ondergaan om ruimte te bieden aan diverse activiteiten naast religieuze bijeenkomsten.
Om kerken open te houden, is volgens Schouten een actievere rol van gemeenten en provincies nodig, met inbegrip van financiële ondersteuning, zoals structurele subsidies. Hierdoor neemt de overheid haar verantwoordelijkheid naar de gemeenschap serieus en verlicht ze de financiële lasten voor kerkbesturen en vrijwilligers.
Het symposium beoogt kerkbesturen te inspireren om na te denken over hun rol in de lokale gemeenschap en wil overheden aansporen om hun verantwoordelijkheid te erkennen. De boodschap is: ondersteun het proces. Het uitwisselen van positieve ervaringen en het tonen van wilskracht zijn van groot belang bij het behoud en herbestemming van historische en monumentale kerkgebouwen.