Op 14 november vierde de Nederlandse Unesco Commissie het 50-jarig bestaan van Unesco Werelderfgoed. Nederland ratificeerde het verdrag in 1992.
Tijdens de viering spraken verschillende prominenten uit het erfgoedveld, waaronder Karel Loeff, Elyze Storms-Smeets en Martin van Engel over onderwerpen als erfgoed inzetten voor verbinding en hoe erfgoed kan bijdragen aan grote maatschappelijk uitdagingen.
Daarnaast werd er teruggekeken op de afgelopen 50 jaar en wensen voor de toekomst werden uitgesproken. Wat zijn de toekomstige uitdagingen voor Unesco?
Meer diversiteit
Bijna de helft van alle 1154 werelderfgoedsites bevinden zich in Europa en minder dan 100 in Afrika. Volgens George Abungu, archeoloog van het Nationaal Museum in Kenia, heeft dit te maken met de eurocentrische achtergrond van Unesco. “Afrikaanse landen moeten de buitengewone waarde van hun sites voor de mensheid vanuit een westers perspectief bewijzen om op de lijst te komen”, zegt hij. Bovendien hebben Europese landen vaak fulltime werkende sollicitatiecommissies die door overheden worden gefinancierd.
Minder politieke invloed
Hoewel Unesco zich vaak presenteert als een niet-politieke entiteit die ‘universele waarden’ vertegenwoordigt, blijft de organisatie toch door geopolitiek beïnvloed worden, stelt voormalig Unesco-medewerker Stephen Hill. Unesco is namelijk voor fondsen afhankelijk van haar lidstaten. Dit kan ernstige gevolgen hebben als leden niet blij zijn met een beslissing. Zo blokkeerden Israël en de Verenigde Staten hun geld toen Palestina in 2011 als lid werd toegevoegd. Alleen al de bijdrage van de VS bedroeg ongeveer $ 600 miljoen. Uiteindelijk verlieten de VS de organisatie helemaal nadat het Werelderfgoedcomité in 2017 de oude stad Hebron op de Westelijke Jordaanoever had aangewezen als Palestijns Werelderfgoed.
Bedreigd werelderfgoed beter beschermen
Een andere belangrijke uitdaging voor de Werelderfgoedlijst voor de komende 50 jaar is hoe er beter druk uit geoefend kan worden als het gaat om werelderfgoed in gevaar. De commissie kan er nu voor kiezen om bedreigd sites op haar lijst van bedreigd werelderfgoed te plaatsen, zodat het probleem openlijk gesignaleerd wordt.
Een extremer instrument dat Unesco kan gebruiken om op de lijst geplaatste sites onder druk te zetten, is hen te waarschuwen dat ze het risico lopen te worden geschrapt. Zo werden het havengebied van Liverpool en de Elbe-vallei in Dresden van de lijst geschrapt nadat door veranderingen de ‘uitstekende universele waarde zoals ingeschreven’ verloren was gegaan, aldus Unesco. Aangezien dit in haar 50-jarige bestaan echter nog maar drie keer is voorgekomen, blijkt dat de commissie dergelijke drastische maatregelen alleen in uiterste gevallen zal nemen.
Klimaatverandering
Maar hoe zit het met de werelderfgoedlocaties die worden bedreigd door de gevolgen van klimaatverandering? Zo worden de Lake Turkana National Parks in Kenia, die geplaagd worden door hevige droogte, vermeld als ‘bedreigd’. Als de toestand van het park in de toekomst verslechtert door klimaatverandering, verdient het dan geen plaats meer op de lijst? Zal Unesco stoppen met pleiten voor de bescherming en het behoud ervan als erfgoedsite? Dit soort vragen zullen zich in de toekomst vaker voordoen, nu meer erfgoedsites bedreigd worden door de gevolgen van klimaatverandering. Het betekent dat plaatsen en locaties van buitengewone waarde moeten worden beschermd door een gezamenlijke inspanning. Idealiter zou Unesco hierin het voortouw kunnen nemen.
Missie
Door te blijven inventariseren en bepleiten blijft Unesco op geopolitiek vlak nog steeds de belangrijkste erfgoedorganisatie. Of ze de hierboven besproken kwesties, of andere problemen die zich de komende 50 jaar zullen voordoen, kunnen aanpakken, valt nog te bezien. De kern van het werk van Unesco blijft de missie om vrede op te bouwen door internationale samenwerking op het gebied van onderwijs, wetenschap, cultuur en mediavrijheid, en dat is absoluut iets waar de wereld voor moet blijven vechten.
Vertaald uit het Engels. Lees het originele artikel HIER.