Een Molenfestival, een jubileumboek, het Nationaal Kampioenschap Molenkruien, de 50ste editie van de Nationale Molendag én een eigen postzegel. Met tal van activiteiten viert De Hollandsche Molen in 2023 haar 100ste verjaardag. Directeur-bestuurder Nicole Bakker vertelt meer over het programma en de waarde van het bekendste icoon van ons land: “Als je langs een draaiende molen komt, dan geeft je dat een momentje van vreugde.”
Om het belang van de vereniging te begrijpen, blikt Nicole terug op het ontstaan van de vereniging, inmiddels 100 jaar geleden. “Na de industriële revolutie werd de molen als werktuig minder rendabel. Duizenden molens raakten in verval of werden afgebroken. Om dat tegen te gaan werd in 1923 ‘De Hollandsche Molen, vereniging tot behoud van molens in Nederland’ opgericht. Eén van de oprichters was Pieter van Tienhoven, ook bekend als medeoprichter van Natuurmonumenten.”
We willen dat molens zo vaak mogelijk de deuren kunnen openen, zodat mensen ermee in aanraking blijven komen
Van behoud tot onderdeel van de samenleving
In de jaren ’60 werd de Monumentenwet aangenomen en werden alle molens in één klap rijksmonumenten, waardoor het behoud werd gegarandeerd. De vereniging kon zich richten op het terugbrengen van het draaiende of malende werktuig in het landschap, daarbij gestimuleerd door het in de jaren ‘70 opgerichte ‘Het Gilde van Molenaars’. Inmiddels wil de vereniging de 1.200 bestaande wind- en watermolens een nog groter deel laten uitmaken van de samenleving. Nicole: “We willen dat molens zo vaak mogelijk de deuren kunnen openen, zodat mensen ermee in aanraking blijven komen. Daarom zijn we altijd op zoek naar leden of donateurs: dit jaar willen we 100.000 Molenvrienden aan ons binden.”
Extra aandacht voor de molen tijdens jubileumjaar
Tijdens het jubileumjaar vraagt de vereniging extra aandacht voor de molen. Zo komt er een Molenpostzegel en vindt op 22 april in Utrecht het Molenfestival plaats. In het tweede weekend van mei is de 50ste – extra feestelijke – editie van de Nationale Molendag. En in juni is het Nederlands Kampioenschap Molenkruien, waarbij molenteams strijden om het snelst én technisch juist een wiekenkruis op de wind te zetten.
Het toekomstbestendig maken van de molen
Om te zorgen dat toekomstige generaties ook van het molenlandschap kunnen genieten, is het beschermen van de zogenaamde molenbiotoop essentieel. Aanpassingen binnen de woning- of wegenbouw bedreigen de omgeving van de molen namelijk direct. Nicole vertelt waarom zij zich daar als vereniging voor inzetten: “Als een molen ingebouwd staat tussen hoge gebouwen, kan de molen niet functioneren. Wil je de molen als werktuig in de toekomst behouden, dan moet je slim bouwen en rekening houden met elkaar.”
Een tweede uitdaging is een grootschalige restauratie van de helft van de molens. De meeste gelaste molenroeden – twee stalen balken waar de wieken van zijn samengesteld – zijn in de jaren ’70 gerenoveerd en nodig aan vervanging toe om de molens veilig en werkend te houden. De kosten: €100.000,- per molen. De Hollandsche Molen praat momenteel met het Rijk en de provincies en probeert met haar Molenfonds de gelden bijeen te brengen.
De helft van de molens is aan restauratie toe. Kosten: €100.000,- per molen
Oorspronkelijk ambacht voor duurzame oplossingen
Naast het oorspronkelijke ambacht worden sommige molens ook ingezet voor duurzame oplossingen. Zo maalt Krijtmolen d’Admiraal in Amsterdam tegenwoordig lege oesterschelpen tot poeder. Van dit poeder worden tegels gemaakt die in windparken op zee worden gestort, en waarop weer nieuwe oesters gaan groeien. Als het om duurzaamheid gaat, doen de molens zelf het ook goed. “Qua stroomverbruik gaat het in de molen om een koffieapparaat en een lampje”, grapt Nicole.
Vrijwilligers: meer dan molenaar
Op dit moment hebben alle molens een of meerdere molenaars die met enige regelmaat draaien. De oprichting van ‘Het Gilde van Molenaars’ in 1972 heeft hierin een belangrijke rol gespeeld. “Een groep jonge honden hield de molens draaiende en startte een opleiding tot molenaar. De eerste geslaagde molenaar van toen is nog steeds actief. Inmiddels doet dit jaar de 2.500e molenaar examen.” Naast molenaars kun je als vrijwilliger ook andere functies bij een molen vervullen, vertelt Nicole: “Denk aan in het bestuur zitten, molengids zijn of actief zijn tijdens de Nationale Molendag. Je kunt meer zijn dan molenaar om op de molen je plek te vinden.”
De aantrekkingskracht van de molen
Wat voor vrijwilliger je ook treft op de molen, grote kans dat deze bevlogen kan vertellen over het gebouw en de geschiedenis. Waar komt die aantrekkingskracht voor molens toch vandaan? Nicole: “Molens werken met de krachten van de natuur. Als het waait, komt een molen tot leven. Als je in een molen staat, dan ruik en proef je haast de materialen waarmee de molen gemaakt is. Molens zetten letterlijk je zintuigen op scherp.”
Op molens.nl/100jaar vind je een overzicht van alle activiteiten die tijdens het jubileumjaar plaatsvinden.