Monumentenwacht Utrecht zet zich in voor het onderhoud en de inspectie van particuliere, gemeentelijke en rijksmonumenten in de provincie Utrecht. Het maakt deel uit van de landelijke koepel- en netwerkorganisatie Monumentenwacht Nederland. Stichting Monumentenwacht Utrecht is opgericht in 1974 en viert volgend jaar haar 50-jarig jubileum. Sinds januari 2023 is Wim van de Kant de interim-directeur van de stichting, als tijdelijke vervanger van directeur Tanja Visser: “Ik ben geboren en getogen in Utrecht, een provincie en stad met veel bijzonder erfgoed. Zoals de werfkelders in de stad Utrecht. Dat zie je eigenlijk nergens anders in Nederland. Het is mooi om in eigen stad en provincie bezig te kunnen zijn met erfgoed.”
Het onderhouden van monumenten
De primaire missie van de Monumentenwacht is het behouden van monumenten voor de toekomst, door zorgvuldig onderhoud. Wim: “Wij voeren inspecties uit, stellen rapporten op, geven advies over onderhoud en planning, en voeren kleine noodzakelijke reparaties uit zodat de monumenten waterdicht en windbestendig blijven. Monumentenwacht Utrecht is een stichting zonder winstoogmerk en we ontvangen subsidie van de provincie Utrecht. Hierdoor kunnen we inspecties tegen een lager tarief aanbieden aan monumentenbezitters die lid zijn van Monumentenwacht Utrecht. En zij weten ons goed te vinden: we hebben rond de 1300 vaste leden, die ongeveer 2500 objecten in hun bezit hebben. Monumenteneigenaren die geen lid zijn kunnen ook gebruikmaken van onze diensten, zij betalen een ander tarief.”
Toegewijde monumentenwachters
Om al deze leden en andere monumenteneigenaren te kunnen helpen, heeft Monumentenwacht Utrecht een team van professionals met als kern de wachters en inspecteurs. Met dit team worden jaarlijks zo’n 900 inspecties gedaan. “Wat mij opvalt is de passie die onze collega’s hebben voor het vak”, vertelt Wim. “Dat is prachtig om te zien en werkt aanstekelijk. De meest ervaren wachter werkt al 40 jaar bij ons. Dat zegt veel, want het is een fysiek en veeleisend vak. Het vraagt veel van je, bijvoorbeeld bij het beklimmen van een kerktoren, het veilig kunnen werken op grote hoogte en het tillen van grote ladders. Mede hierdoor werken er voornamelijk mannen bij ons als wachter. Gelukkig verwelkomen we binnenkort weer een jonge, vrouwelijke wachter. Als er een nieuwe wachter zoals zij wordt aangenomen, dan loopt deze eerst anderhalf jaar mee met een ervaren collega, voordat er onafhankelijke inspecties uitgevoerd mogen worden. Ook doorloopt de nieuwe wachter een opleiding waarbij veiligheid de grootste prioriteit heeft. En jaarlijks volgt het hele team de vereiste veiligheidsopleidingen.”
Een dag bij Monumentenwacht Utrecht
Het team van Monumentenwacht Utrecht houdt zelf ook kantoor in een monument: Fort Lunet II. Wim: “We beginnen hier de dag rond half 8 ’s ochtends. We komen samen voor een kopje koffie en nemen de dag door. Om 8 uur vertrekken de wachters in tweetallen om inspecties uit te voeren, waarbij ze verschillende elementen van een monument zoals gevels, daken, ramen, funderingen en loodwerk onderzoeken. Ze voeren ook kleine reparaties uit, zoals het vervangen van dakpannen en het schoonmaken van goten. Naarmate de dag vordert, komt het team weer samen om inspectierapporten uit te werken en aanbevelingen te geven aan de monumenteigenaren. De eigenaren beslissen vervolgens of ze het onderhoud zelf uitvoeren of een aannemer inschakelen.”
Duurzaamheid en de energietransitie
Wim merkt dat er bij de inspecties steeds meer vragen komen vanuit de monumenteneigenaren over de verduurzaming of het energiezuiniger maken van hun monument. Daar ligt volgens hem ook de grootste uitdaging voor Monumentenwacht Utrecht: “Wonen in een monumentaal pand kost veel geld. Verduurzaming of energiebesparende maatregelen kunnen geld besparen, maar het karakter van het monument mag niet aangetast worden. Gelukkig is er eigenlijk veel meer mogelijk dan veel mensen denken. Zo zijn er steeds meer gemeenten die zonnepanelen op monumenten toestaan. Wij bieden adviezen, richtlijnen en presentaties aan monumenteigenaren over de verduurzaming van monumenten. Zodat de monumenten die er al eeuwen staan, nog eeuwen mee gaan. Dat is pas duurzaam.’’