Paul Bombeld werd al zo’n veertig jaar geleden gegrepen door het fenomeen waterstof. Prioriteit had deze ontdekking toen nog niet, maar de tijden zijn veranderd. Overal op de wereld wordt naar CO2-vrije energie-oplossingen gezocht, groene waterstof heeft daarvoor de beste papieren. Paul Bombeld volgt de ontwikkelingen op de voet en niet alleen in Nederland. Hij publiceert in vakbladen, kranten en websites, duidt actuele ontwikkelingen en geeft lezingen over de nieuwe waterstof-economie in binnen- en buitenland. In Zutphen is hij betrokken bij de oprichting van een waterstoffabriek, die op termijn waterstof moet gaan leveren aan honderden monumentale panden in de eeuwenoude binnenstad. Tijdens het Nationaal Monumentencongres op 9 november leidt hij de themasessie Erfgoedpioniers: de technologie. We gaan met hem in gesprek over de mogelijkheden van waterstof.
Je vertelt dat je zo’n veertig jaar geleden al werd gegrepen door waterstof. Wat is er zo fascinerend aan waterstof?
Als tiener fascineerde mij het geweldig dat waterstof gewoon wordt gemaakt uit water. Een goedje waarvan wij wereldwijd heel veel hebben. Dat we met waterstofgas woningen kunnen verwarmen, auto’s kunnen laten rijden en fabrieken op laten draaien maakte diepe indruk. Veel gebeurde er in die tijd nog niet. Er was geen CO2-probleem en fossiele brandstoffen waren indertijd onbeperkt beschikbaar en bovenal goedkoop. De noodzaak om over te schakelen naar waterstof was nergens aanwezig.
Waarom is waterstof een goede oplossing voor het verduurzamen van monumentale panden?
Om een woning te verwarmen hebben we een flinke hoeveelheid energie nodig. Deze komt momenteel bij de meeste woningen in Nederland op twee manieren binnen: via de aardgaspijp en de stroomkabel. Als we doorrekenen hoeveel procent energie er via de gaspijp en stroomkabel binnenkomt ligt dat percentage op 80/20. Aardgas heeft dus een belangrijke rol bij de energievraag van woningen en deze hoeveelheid stop je niet zomaar in de stroomkabel. Bij nieuwe woningen, grofweg gebouwd na de eeuwwisseling, lukt het na een kostbaar isolatieproces nog wel de energievraag dusdanig naar beneden te brengen, zodat de stroomkabel alleen voldoende energie kan leveren. Maar bij monumentale gebouwen gaat dat bijna nooit lukken. Deze zullen afhankelijk blijven van gas en dan heeft waterstof de beste papieren.
Je bent betrokken bij de oprichting van een waterstoffabriek in Zutphen, die waterstof moet leveren aan honderden monumentale panden in de binnenstad. Kan je hier iets meer over vertellen? Hoe zal dit in z’n werk gaan?
In de gemeente Zutphen staan 430 gemeentelijke- en 395 rijksmonumenten, hoofdzakelijk in de historische binnenstad. Om al deze monumenten comfortabel te verwarmen is veel energie nodig. Stadverwarming aanleggen in de historische straten of zonnepanelen op de daken is geen realistische oplossing.
Met de grootste eigenaar van historische panden hebben we gesproken over het verwarmen met waterstof. Woningen aan een historisch hofje krijgen rechtsreeks vanuit de fabriek waterstof geleverd. Het voordeel van deze pandjesbaas is dat zij als verhuurder de eigenaar van de cv-ketels zijn. Hierdoor hoeven bewoners zelf niet te investeren. Dat maakt het een stuk gemakkelijker.
Welke veranderingen omtrent waterstof heb je gezien in de afgelopen 40 jaar?
Veertig jaar geleden was waterstof, mede door de prijs, geen serieuze concurrent van fossiele brandstoffen. En de enige waterstof die er toen was werd grootschalig geproduceerd uit aardgas. De waterstofketen was daarmee beslist niet emissievrij. Maar tegenwoordig wordt overal in de wereld grootschalig ingezet op groene stroom waarmee vervolgens groene waterstof gemaakt kan worden. En dan is de hele keten, van stroomopwekking tot waterstof-verbruik wel 100% CO2-vrij.
De groene waterstof gebruiken we tegenwoordig binnen de mobiliteit, productieprocessen en gebouwverwarming. Vaak zijn het nog proefprojecten, maar bijna altijd blijkt dat het prima werkt. Alleen de prijs is vaak nog een probleem. Zelf rij ik al enkele jaren in een waterstofauto. Dat is allang geen proefmodel meer, hij doet het altijd en rijdt fantastisch.
Wat zijn de kansen voor waterstof in de erfgoedsector? Welke ontwikkelingen hoop je nog te zien?
Wereldwijd is Nederland met waterstofontwikkelingen het verst. Na een aantal succesvolle testen in woningen, draaien in Lochem sinds eind vorig jaar 12 historische woningen op 100% waterstof. De H2 in de waterstofwijk komt binnen via de oude gasleiding en wordt gebruikt in cv-ketels. Deze zorgen voor het verwarmen van het huis en het warme water uit de kraan. Dit is de eerste test ter wereld met bewoonde monumentale panden en het gaat fantastisch. We moeten alleen niet denken dat we het binnen een paar jaar gaan regelen. Het ombouwen van het aardgasnetwerk naar waterstof gaat tientallen jaren duren.
Maar in Lochem wordt nu een belangrijke basis gelegd voor de toekomstige CO2-vrije energievoorziening. Want met de stroomkabel alleen gaan we het niet redden, zeker niet in plaatsen met veel monumenten. En daar hebben we er gelukkig heel veel van in Nederland.