Nederland kent 13 UNESCO Werelderfgoedsites, die allemaal beheerd en behouden moeten worden. Een belangrijk onderdeel van dit beheer en behoud is bewustzijn en draagvlak creëren in ons Koninkrijk, onder andere door educatieve programma’s en het verhaal van de collectieve Werelderfgoederen naar buiten te brengen. Luzette Kroon, voorzitter van Stichting Werelderfgoed Nederland, en Debby Davidse, programma manager, vertellen over de rol van de stichting binnen het Nederlandse Werelderfgoed en de kansen en uitdagingen die erbij komen kijken.
Luzette is sinds een jaar voorzitter van Stichting Werelderfgoed Nederland. Daarnaast is ze in het dagelijks leven Dijkgraaf van Wetterskip Fyrslân, waar het Woudagemaal onderdeel van is. Tijdens een vergadering van de stichting, waar dertien siteholders aanwezig zijn, is zij als voorzitter verkozen. Debby Davidse werkt als programmamanager bij het programmabureau van de stichting.
Collectief belang
Stichting Werelderfgoed Nederland werd in 2000 opgericht als overlegplatform Werelderfgoed Nederland, waarna het in 2016 veranderde in Stichting Werelderfgoed Nederland. De stichting behartigt de belangen van de 13 UNESCO Werelderfgoedlocaties en is collectieve gesprekspartner voor de ministeries. Daarnaast zorgt de stichting ook voor educatie en bewustwording, wat een vereiste is vanuit Unesco. “Iedere Werelderfgoedsite doet zelf aan educatie, maar wij hebben daarbij ook een collectief programma, waarin we het verhaal van UNESCO, de VN-organisatie voor Onderwijs, Cultuur en Wetendschap, meenemen,” legt Debby uit.
Alhoewel de stichting het collectief belang behartigd van de UNESCO Werelderfgoedsites in Nederland, zijn ze niet direct betrokken bij het nominatieproces. Luzette: “We trekken organisaties die op de nominatielijst staan wel snel naar ons toe. We proberen altijd te kijken waar we ze kunnen steunen. Zo heeft Debby al langer contact met het Eise Eisinga Planetarium, wat in september genomineerd is. Het aanvragen en organiseren van de status ligt echt bij UNESCO, maar wij kunnen ondersteuning bieden vanuit onze kennis, ervaring en ons netwerk.”
Grote verbouwing van Nederland
Klimaat- en maatschappelijke kwesties in Nederland zorgen voor uitdagingen voor het Nederlandse Werelderfgoed. “Op dit moment is de grootste uitdaging waarschijnlijk de grote verbouwing van Nederland,” vertelt Debby. De grote verbouwing heeft betrekking tot ruimtelijke vraagstukken, waaronder nieuwe woningbouw en de energietransitie, waar plaats moet worden gemaakt voor zonneparken en windmolens. Daarbij is het van belang dat de Werelderfgoedsites en hun omgeving goed in de gaten worden gehouden. “Op het moment dat je niet goed voor zo’n omgeving zorgt, kan de Werelderfgoedstatus in de problemen raken. Dit gebeurde bij een vallei in Duitsland. Daar werd een brug overheen gebouwd, waardoor het vanwege ruimtelijke aanpassingen de Werelderfgoedstatus is kwijtgeraakt,” noemt Luzette als voorbeeld.
Ook is klimaatverandering een grote uitdaging voor het erfgoed. Verduurzaming is een belangrijk thema. Uitdaging hierbij is het Werelderfgoed verduurzamen zonder het aanzicht of de unieke status aan te tasten. “We moeten ervoor zorgen dat we ons aanpassen voor de klimaatverandering,” aldus Luzette.
Maar het erfgoed kan ook een actieve rol spelen bij dit soort uitdagingen. “Niet alles is per se bedreigend, dingen kunnen soms ook nieuwe kansen bieden. Het Woudagemaal in Lemmer bijvoorbeeld, is nu weer onder stoom gebracht in het kader van training en opleiding. Maar bijna elk jaar wordt het gemaal nog wel eens ingezet als er wateroverlast is. We zetten het dan in om water naar het IJsselmeer te pompen.”
Erfgoed inzetten voor het verhaal
Stichting Werelderfgoed Nederland heeft net, in samenwerking met de Nederlandse Unesco Commissie, het collectieve verhaal over Unesco Werelderfgoed opgezet. Ook in het meerjarenbeleidsplan dat dit jaar wordt afgerond, wordt er een nieuwe koers aangevaren. “Het beleidsplan heet ‘Verleden Verbinden en Toekomst Verankeren’. We willen het Werelderfgoed namelijk ook een plek geven in de hedendaagse samenleving. Mensen moeten bewust blijven van wat er is, en het draagvlak voor het behoud van werelderfgoed moet blijven bestaan.”
Om dit te bereiken zet de Stichting in op meer educatie, onder andere door meer samen te werken met de Nederlandse Unesco Commissie. “Op dit moment is burgerschap een grote opgave voor scholen. We willen proberen om het werelderfgoed een grotere positie te geven binnen het burgerschapsonderwijs. Het heeft een mooie aansluiting op hedendaagse thema’s als meerstemmigheid, inclusie en de klimaatverandering.”
En de Stichting blijft altijd het verhaal van Werelderfgoed en UNESCO uitdragen. Luzette: “Ik vind het heel erg belangrijk dat we juist in deze tijden van onrust het erfgoed gebruiken om allerlei verhalen te vertellen en daarmee ook het doel van UNESCO, vrede, prominent naar voren kunnen brengen. Onze werelderfgoederen kunnen daarin een hele mooie rol spelen.”