Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Het voormalige gemeentehuis in Aardenburg, de oude vlasroterij in Eede en de weegbrug met bijbehorend huisje in Draaibrug. Het zijn drie bekende panden in de gemeente Sluis, die vanaf nu iets met elkaar gemeen hebben: het worden gemeentelijke monumenten. En zo zijn er nog 39 particuliere eigendommen door het Sluise college aangewezen als gemeentelijk monument. De panden of objecten staan door heel de gemeente en variëren van kerken en horecapanden tot een tuinmuur of begraafplaats.
Bij ruimtelijke plannen met oude waardevolle gebouwen ontstaan vaak meningsverschillen tussen belanghebbenden over het cultuurhistorisch belang van de gebouwen. Bij de rechter komt het zodoende vaak voor dat de strijdende partijen elk hun eigen deskundige hebben ingehuurd en dus er verschillende rapporten over de cultuurhistorische waarde van een gebouw circuleren.
In het algemeen is het een goede zaak dat men bij de rechter de eigen mening door een onafhankelijke deskundige laat onderbouwen. Wie gelooft dat een rechter een appellant op zijn mooie blauwe of bruine ogen gelooft, komt meestal bedrogen uit. Alleen als de zaak echt zonneklaar voor vrijwel iedereen is, kan men van het inhuren van een deskundige afzien. Toch biedt ook een deskundig (tegen)advies vaak geen soelaas.
Van de 620 provinciale monumenten in Noord-Holland blijven er na het ’herijken’ van de monumentenlijst binnenkort naar schatting zo’n 500 over. De provinciale lijst werd opgesteld in de jaren ’70 van de vorige eeuw, omdat het Rijk monumenten van na 1850 indertijd niet beschermde. In januari 2011 besloot de provincie dat de lijst moest worden herzien ’op wat voor de identiteit van Noord-Holland bepalend is’.
De Raad van State is heeft geoordeeld dat de besluitvorming rondom de aanwijzing van de KAV-garage in Amsterdam zorgvuldig tot stand is gekomen. Hiermee is de aanwijzing definitief. Het pand van autoverhuurbedrijf KAV, Johan Huizingalaan 91, is gebouwd als een pompstation voor Caltex, met een achterliggend garagebedrijf, genaamd ‘Elima’. Het is gebouwd in de jaren 1957-1961 naar ontwerp van architect H.A.M. van den Berg. De eigenaar van de KAV-garage was tegen de aanwijzing in bezwaar en beroep gegaan.
Twaalf grote herenhuizen aan de Weesperzijde in Amsterdam zijn op voordracht van erfgoedvereniging Heemschut door stadsdeel Oost aangewezen als gemeentelijk monument. Nummer 4 t/m 15 zijn een goed voorbeeld van negentiende eeuwse architectuur. De panden zijn onderdeel van de bebouwing aan de Amstel die tussen 1881 en 1900 tot stand kwam. De locatie was destijds erg in de trek bij welgestelde burgers.
Zaanstad heeft 15 panden tot gemeentelijk monument gepromoveerd. Het gaat onder meer om het kantoor van Jan Dekker, kaasboerderij ‘Catherinahoeve’ op de Zaanse Schans en pakhuizen ‘De Dissel’ en ‘De Zon’ in Wormerveer. Ook woonhuizen aan het Zuideinde in Wormerveer, de oude ULO aan de Provincialeweg in Zaandam, het pand waar nu Vlaar enveloppen in zit, en houten huizen aan de Tuinstraat, de Hogendijk en Krimp in Zaandam en aan het Zuideinde in Westzaan zijn nu monument.
Welke gemeenten geven in hun aanwijzingsprocedure voor gemeentelijke monumenten de eigenaren van een pand een stem? De VNG raadt dit beleid af en ook de RCE is er niet dol op, maar bij gemeenten wordt daar soms anders over gedacht. Ook zijn er gemeenten die bereid zijn panden van de monumentenlijst te verwijderen op verzoek van de eigenaar. In de LinkedIn groep Erfgoed en Ruimte is een interessante discussie ontstaan over de relatie tussen gemeenten en pandeigenaren bij het monumentenbeleid.
Een historisch pand in Oud-Beijerland dat in 2014 op de gemeentelijke monumentenlijst kwam mag er van het college van Burgemeester en Wethouders weer van af. De eigenaar KONI groep wil van de monumentale status af en het college wil het financieel belang van de eigenaar vóór het belang van behoud stellen. Daarmee toont het college zich een weinig betrouwbare overheid met een inconsistent monumentenbeleid volgens Heemschut Zuid-Holland. De vereniging verzoekt het College het besluit in te trekken en de aanwijzing in stand te laten.
De gemeente Enschede is blij met alle aandacht voor naoorlogse monumenten. Dat zegt wethouder Jeroen Hatenboer in een reactie op het initiatief van monumentenorganisaties Bond Heemschut en de Stichting het Cuypersgenootschap. Die gaan proberen via de rechter af te dwingen dat Enschede twaalf gebouwen een beschermde status geeft. Het gaat om panden uit de wederopbouwperiode die volgens de twee bonden een gemeentelijk monument moeten worden. Maar Enschede besloot vorig jaar dat er geen beschermde status komt voor de panden; een bezwaar tegen dat besluit heeft niets opgeleverd.
Erfgoedvereniging Bond Heemschut en de Stichting het Cuypersgenootschap, twee landelijke monumentenorganisaties, hebben deze week beroep aangetekend bij de rechtbank te Zwolle tegen het besluit van de gemeente Enschede inzake de bescherming van een groep naoorlogse panden als gemeentelijk monument. Op 4 juni 2015 liet B&W weten de objecten niet aan te wijzen, ondanks een door haar zelf geïnitieerd onderzoek, waaruit bleek dat de panden monumentwaardig zijn.
“Eens afgewezen, altijd afgewezen!”: zo dacht waarschijnlijk de eigenaar van een sjofele keuterboerderij. In 2003 was zijn huis door experts beoordeeld voor plaatsing op de monumentenlijst en kreeg toen het predicaat “beeldondersteunend”: meer zat er niet in voor deze niet al te opvallende boerenwoning uit 1923 in een niet al te opvallende straat in Maarsbergen. De boze droom van plaatsing op de Monumentenlijst ging voorbij en de eigenaar zat al te denken om het in bouwkundig matige staat verkerende pandje tegen de vlakte te laten werpen.
Nederland bezit een grote verzameling monumenten, die regelmatig wordt aangevuld met nieuwe objecten uit een volgend tijdperk. Joks Jansen waarschuwt dat de verzamelwoede uiteindelijk kan leiden tot het afnemen van draagvlak van het monumentenbeleid. Wellicht wordt het tijd om te kijken naar andere vormen van erfgoedbeleid. De erfgoedzorg heeft in de laatste jaren al een ontwikkeling meegemaakt van bescherming per object, naar erfgoed dat een rol speelt bij marktgedreven ruimtelijke ontwikkelingen. Nu echter zou het tijd kunnen zijn om het verzamelen los te laten en in te zetten op erfgoed dat inspiratie en richting geeft aan ruimtelijke ontwikkelingen, waarbij niet alleen de stenen, maar ook immateriële historie en persoonlijke verhalen een bijdrage leveren.
