Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Funerair erfgoed, de herinnering aan de dood. Welke gebeurtenissen in de geschiedenis zijn belangrijk geweest in onze omgang met het sterven van de mens? En welke sporen zien we daarvan terug in onze omgeving? De ‘Canon van het Nederlands Funerair Erfgoed’ geeft kort en bondig inzicht in hoe Nederlanders door de eeuwen heen hun doden hebben begraven.
Mislukte winkelcentra, verloederde buitenwijken, spuuglelijke bowlingparadijzen: Nederland telt vele locaties om van te gruwen. Journalist Mark van Wonderen vindt dit soort lelijkheid fascinerend. Zijn reisgids ‘Treurtrips’ staat vol dagtochten naar plaatsen als Tilburg, Den Helder en Enschede. Wat bezielt iemand om zich te verdiepen in afstotelijke plekken? “Nederland is ontzettend aangeharkt. Gebieden krijgen hier nauwelijks de kans om te verloederen, want er ligt meteen een bestemmingsplan klaar. Ik vind het fijn als een locatie zich aan die regulering weet te onttrekken en ruimte blijft bieden aan imperfectie.”
Het leek misschien stil rond de IJsselkogge, maar schijn bedriegt. Terwijl het wrak op de werf van Batavialand in Lelystad ligt te drogen, wordt achter de schermen hard gewerkt om het verhaal van het schip levend te houden. Afgelopen zaterdag werd de tentoonstelling ‘Kampen Koggestad – Geheimen van de IJsselkogge’ geopend en het boek ‘De IJsselkogge – Hanzeverleden boven water’ gepresenteerd. Modelbouwers beginnen met de bouw van een replica van het schip.
In de twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog kwamen er in Nederland meer dan 2,5 miljoen gebouwen bij. De bijbehorende interieurs waren veelzijdig in hun vormgeving. Deze binnenruimten staan centraal in het boek ‘Interieurs van herrijzend Nederland 1940-1965’. Tot de bekende gebouwen die in het boek worden besproken, behoren concert- en congresgebouw De Doelen in Rotterdam, het Gelders Huis in Arnhem en het stadhuis van Hengelo.
Vanaf de late middeleeuwen tot eind achttiende eeuw kwamen aan de kust bij Katwijk regelmatig de resten van een mysterieuze ruïne tevoorschijn. Volgens Romeinse bronnen moet hier een fort gelegen hebben op het eindpunt van de grens van het Romeinse vasteland. Al eeuwen proberen onderzoekers deze verdronken ‘Brittenburg’ terug te vinden. Na eeuwen tevergeefs speurwerk leek deze beroemdste ‘cold case’ van de Nederlandse archeologie onoplosbaar. Historicus Tom Buijtendorp besloot de zaak echter te heropenen. In een nieuw boek doet hij verslag van zijn speurtocht die een nieuw licht werpt op de Brittenburg. Op Historiek een fragment uit dit boek, getiteld ‘Brittenburg – Verdronken hoeksteen van het Romeinse Rijk’.
Onthoofdingen, schietpartijen, rellen, de Dam heeft veel doorstaan. Brand, koninklijke inhuldigingen, damslapers en vele herdenkingen. Fred Feddes schetst in zijn nieuwe boek ‘De Dam’ zeven eeuwen pleinhistorie. De Dam is geen mooi plein, erkent Feddes. “Vergelijk je het met het Domplein in Milaan of de Markt van Brussel, tsja, dan is er esthetisch van alles mis.” Maar de Dam leeft, ziet Feddes, die als journalist gespecialiseerd in ruimtelijke ordening eerder al een boek schreef over ‘1000 jaar Amsterdam’. “Ik ben het als een gebruiksplein gaan zien, met af en toe een plechtig moment.”
In Amsterdam herinneren meer dan 80 monumenten aan de Jodenvervolging. Een van die monumenten is Lotty’s bankje in Zuid, dat vorig jaar werd onthuld ter herinnering aan de deze zomer overleden Joodse Amsterdamse Lotty Veffer (1921). Ze kwam als enige overlevende van haar gezin op 26 augustus 1945 terug in Amsterdam en trof zoals vele Joden een koude ontvangst. Haar eerste nacht ‘thuis’ bracht ze noodgedwongen door op een bankje aan de Apollolaan. Gerben Post beschrijft in zijn boek ‘Lotty’s bankje – Stilstaan bij de Jodenvervolging in Amsterdam’ 95 herinneringsplekken. “Achter elke locatie of elk monument schuilt een verhaal”, aldus Post.
Toen Roxane van Iperen villa ’t Hooge Nest in Naarden aanschafte, had ze al wel gehoord dat het in de oorlog een onderduikadres was. Tijdens de renovatie werd ze steeds meer gegrepen door de geschiedenis van het huis. Ze realiseerde zich dat de ware restauratie van het huis zat in de reconstructie van de gebeurtenissen die zich er hebben afgespeeld. Als je haar boek hebt gelezen, stel je je voor hoe de Joodse zusjes Janny en Lien Brilleslijper in paniek naar de villa vluchtten en het huis uitgroeide tot een ruim bevolkt onderduikadres, “een commune van verzet in oorlogstijd”.
“De IJsselkogge is de grootste kogge die ooit is opgegraven.” Het is één van de conclusies die maritiem archeoloog Wouter Waldus trekt in het boek waarin hij het project van de opgraving en lichting van het 15e-eeuwse schip uit de IJssel bij Kampen uitvoerig beschrijft. Voor Waldus komt het project nu ten einde. “Ik ben erg blij dat het af is. Ik heb enorm genoten van dit project. Zo’n schip opgraven is denk ik wel het mooiste wat je kunt doen als maritiem archeoloog.”
Dinsdag 13 november nam minister Ingrid van Engelshoven het eerste exemplaar in ontvangst van het boek ‘De groene horizon’. Ook werd het achtste landschapskunstwerk van Flevoland geopend. Deze feestelijkheden zijn onderdeel van de viering van 100 jaar Zuiderzeewet. Het boek ‘De groene horizon’ vertelt over vijftig jaar bouwen aan het groene landschap van oostelijk en zuidelijk Flevoland. Het boek is een ode aan het ontstaan van de polders en aan de unieke wereldcollectie landschapskunst die Flevoland rijk is. Het boek is een publicatie van Staatsbosbeheer en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Britse en Amerikaanse bommenwerpers hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog tienduizenden bommen afgeworpen boven Rotterdam. Doelwit waren scheepswerven, havens, vliegveld Waalhaven en de olieopslag. Vaak troffen de bommen, onbedoeld, ook burgerdoelen. Daarbij kwamen 1029 mensen om het leven. Bekend was al het zogenoemde ‘Vergeten bombardement’ door de Amerikanen op 31 maart 1943, met ruim 400 doden tot gevolg. Maar nu zijn voor het eerst alle geallieerde bombardementen in kaart gebracht in het boek ‘Target Rotterdam’ van schrijver Jac J. Baart en historicus Lennart van Oudheusden.
Over de Nachtwacht is al veel geschreven. Wat Gabri van Tussenbroek intrigeerde waren de figuren op de achtergrond van het schilderij. “Laat ik nou eens vertellen, bedacht ik, wie dat waren, waar ze woonden, wat hun beroep was en hoe rijk ze waren. Maar ook wilde ik kijken naar hun rol in de stad, zodat je een beeld krijgt hoe het er toen aan toe ging in Amsterdam.” Van Tussenbroek hoopt dat zijn nieuwe boek ertoe bijdraagt dat mensen met kritische ogen kijken naar het schilderij. “En ook beseffen wat ze níet zien op dit schilderij.”
