Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De provincie Drenthe is een aardkundig monument rijker. De uitblazingskom in de Duunsche Landen is het tiende aardkundige monument in de provincie. Basisschoolkinderen onthulden afgelopen donderdag een panoramapaneel. Uitblazingskommen zijn niet uitzonderlijk in Drenthe, maar deze is bijzonder vanwege de grote doorsnede van wel een kilometer. Het Drentse Landschap, beheerder van het gebied, wil met het aardkundige monument mensen bewust maken van de waarde van het landschap.
Op 1 oktober sloot het Rijksvastgoedbedrijf de belangstellingsregistratie voor het cultuurhistorisch erfgoed in het Drentse dorp Veenhuizen, een voormalige Kolonie van Weldadigheid. Er blijken meerdere partijen geïnteresseerd te zijn in het af te stoten vastgoed. Nog dit jaar start er een openbare inschrijvingsprocedure waarbij partijen zich formeel kunnen melden. Als hieruit een nieuwe eigenaar voortkomt, dan krijgt deze partij de mogelijkheid het bijzondere verhaal van Veenhuizen een vervolg te geven. Met oog voor en gebaseerd op de erfgoedwaarde en aandacht voor duurzame ontwikkeling.
Goed en minder goed nieuws voor de Koloniën van Weldadigheid. Het Drentse Veenhuizen, Frederiksoord en Wilhelminaoord en het Belgische Wortel komen waarschijnlijk voor de Werelderfgoedstatus in aanmerking. Voor Willemsoord, Ommerschans en Merksplas is de kans op die status echter kleiner geworden omdat ze te veel zijn aangetast. Begin negentiende eeuw zijn de Koloniën van Weldadigheid opgericht. De economie lag op apegapen, er was veel werkloosheid en armoede. De Koloniën moesten de armen weer perspectief bieden. Mensen konden er wat landbouw bedrijven en een zelfstandig bestaan opbouwen. Maar voor een deel waren het ook strafinrichtingen.
De UNESCO Global Geoparken De Hondsrug (Drenthe) en TERRA.vita (Duitsland) krijgen van INTERREG samen een subsidie van € 1.157.217. Cathrien Posthumus, manager van De Hondsrug: “Wij zijn hier bijzonder blij mee. Straks kunnen we het ijstijdenverhaal van ons unieke gebied nóg beter en aan meer mensen vertellen en gezamenlijk ons aanbod verbeteren.” Het geld wordt ingezet voor innovatieve middelen, zoals een geo game-app, virtuele vitrines en 3D-films. Ook worden het Hondsrugpak en de Hünenweg samengevoegd tot één wandelroute die de parken met elkaar verbindt. De ambitie is dat de wandelroute het kwaliteitskeurmerk ‘Leading Quality Trail – Best of Europe’ krijgt.
Niet komend jaar, maar in 2020 wordt een nieuwe poging gedaan om de Koloniën van Weldadigheid in Drenthe, Overijssel en België UNESCO-werelderfgoed te laten worden. Afgelopen zomer mislukte een aanvraag. Nu heeft ICOMOS, het adviesorgaan van UNESCO, aangegeven samen te willen werken aan een aangepast dossier. “Tegen deze samenwerking zeggen wij geen nee”, aldus de Drentse gedeputeerde Cees Bijl. Samen wordt gekeken hoe het belang van de geschiedenis van de koloniën beter kan worden verwoord. Minister Ingrid van Engelshoven heeft laten weten akkoord te zijn met het uitstel.
Het Rijk en de provincies Groningen, Drenthe, Friesland, Overijssel en Gelderland tekenen vandaag (10 oktober) een convenant waarmee het Nedersaksisch een zelfstandig en volwaardig onderdeel van de Nederlandse taal wordt. Het Rijk belooft met het convenant het Nedersaksisch te beschermen en bevorderen.
Nedersaksisch wordt gesproken in Groningen, Drenthe, Overijssel, de Noordoost-Veluwe, de Achterhoek en Oost- en Weststellingwerf. Met de officiële erkenning komt geld vrij voor taalprojecten. Ook zullen scholen die een dialect binnen het Nedersaksisch willen bevorderen makkelijker geld kunnen krijgen.
Ze waren op zoek naar verdwenen huizen van stand in Drenthe. Historicus Paul Brood en radiomaker Lydia Tuijnman. Het leverde uiteenlopende verhalen op. Eén factor bleef terugkomen: het was letterlijk zoeken geblazen, op de meeste plekken wordt op geen enkele manier verwezen naar het soms rijke of glorieuze verleden. Brood gunt de verdwenen Drentse grandeur meer eer. “Ook onzichtbaar erfgoed verdient onze aandacht. Het zou toch voor al die fietsers en wandelaars in onze provincie iets toevoegen aan hun beleving van onze provincie, als ze iets meer van dit verleden terug konden vinden langs hun routes.”
In het kader van de Duitse Arbeitseinsatz werden in bezet Nederland in september 1944 meer dan honderdduizend mannen opgeroepen om mee te helpen met de aanleg van Duitse verdedigingswerken. Dit werk gebeurde veelal vanuit speciaal daarvoor ingerichte kampen. Een van de minder bekende kampen was het Strafkamp Yde, nabij de grens van Groningen en Drenthe. Over dit kamp schreef journalist Erik Dijkstra het boeiende boek ‘Spitten voor de vijand’. Erik Dijkstra raakte geïnspireerd door de ervaringen van zijn pake Eelke Dijkstra, die in november 1944 met dertig anderen vanuit het Huis van Bewaring in Leeuwarden naar Strafkamp Yde werd overgebracht.
Nederland krijgt een nieuwe historische route. De Drentse provinciale weg N34, die loopt van Zuidlaren tot Coevorden, wordt op 9 juli officieel omgedoopt tot ‘Hunebed Highway N34’. De weg moet een evenknie worden van ‘Route Napoleon’ in Frankrijk en ‘Route 66’ in de VS. “Het bekt goed en de vlag dekt de lading. Van de 53 hunebedden in Drenthe staan er 47 aan de N34. Zie dit maar als een toeristische impuls met het doel meer bezoekers naar het gebied te trekken”, zegt gedeputeerde Henk Brink van de provincie. Drenthe heeft inmiddels borden met het gelijknamige logo laten maken.
De Koloniën van Weldadigheid komen niet alle zeven in aanmerking voor de werelderfgoedstatus. Alleen het gebied rond Frederiksoord en mogelijk nog een tweede vrije kolonie zijn bijzonder genoeg. Zo luidt het harde oordeel van Icomos, een belangrijke adviseur van UNESCO. Het weinig flatterende advies is even slikken voor de Nederlands-Belgische stuurgroep die zich hard maakt voor de werelderfgoedstatus van de koloniën in Drenthe, Overijssel en Vlaanderen. De Drentse gedeputeerde Cees Bijl, voorzitter van de stuurgroep, zit desondanks niet bij de pakken neer. “De ervaring leert dat de uitkomst nooit slechter is dan het Icomos-advies.”
Archeoloog Maaike de Haas registreert de bodemschatten die detectorzoekers opsporen in de drie noordelijke provincies (zie video). Sinds juli 2016 is het wettelijk verplicht om detectorvondsten te melden. Dat is moeilijk te handhaven, erkent De Haas. Maar de detectorzoekers in Drenthe, Groningen en Friesland blijken welwillend. De Haas registreert de vondsten in PAN (Portable Antiquities of the Netherlands). Deze database, opgezet naar Brits voorbeeld, heeft als doel oudheidkundige vondsten in privébezit te documenteren voor wetenschappers, musea en geïnteresseerden. Na bijna twee jaar telt de database 30.000 vondsten, afkomstig van 2500 locaties door heel Nederland. Van deze vondsten zijn maar liefst 4800 afkomstig uit Friesland.
De geschiedenis van Drenthe kun je goed zien bij het aardkundig monument in Donderen. Het monument bestaat uit een zandrand waarin aardlagen zichtbaar zijn vanaf de prehistorie tot nu, ook wel een steilrand genoemd. “Je bent in een geschiedenisboek bezig van honderdduizenden jaren, alleen het is in een taal geschreven die je moet snappen.” Stenendokter Harry Huisman (zie video) weet alles over het aardkundig monument. Met een schep maakt hij een deel van de wand schoon, zodat de verschillende lagen goed zichtbaar zijn. “Als je weet wat je ziet, dan is het echt gewoon kikken.”
