De Erfgoedstem

Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie

Jona Lendering over isotopenonderzoek

• 7 • Bron: Mainzer Beobachter

Jona Lendering over isotopenonderzoek

Jona Lendering heeft op zijn weblog Mainzer Beobachter al een aantal keren geschreven over de DNA-revolutie. “Door het onderzoek naar zowel hedendaags als antiek genetisch materiaal is het mogelijk uitspraken te doen over bijvoorbeeld de relatie tussen de diverse leden van de Achttiende Dynastie van Egypte, waarvan de mummies over zijn. (…) Ook al spreken we van DNA-revolutie, dat is eigenlijk niet helemaal juist, want er is een tweede laboratoriumtechniek met een (minimaal voor migratie) even groot potentieel: het isotopenonderzoek. Dit vergt even wat uitleg maar de conclusies zijn echt leuk.”

Luchtoorlog in Friesland

• 20 • Bron: Mainzer Beobachter

Luchtoorlog in Friesland

Jona Lendering heeft deze zomer in Friesland gewerkt en gewoond. Tijdens één van zijn fietstochten belandde hij in IJlst, waar vlakbij het station een gedenkteken staat voor twee Canadese vliegeniers die daar tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn neergestort. “Tijdens de oorlog zijn in Friesland en omliggende wateren zo’n 500 vliegtuigen neergestort, waarbij vliegeniers zijn omgekomen die lang niet altijd konden worden geïdentificeerd. De Stichting Missing Airmen Memorial Foundation (SMAMF) probeert nu met locatie- en archiefonderzoek te achterhalen wie zijn omgekomen, probeert foto’s van de overledenen te verwerven en dan een gedenkteken te laten oprichten. Zoals in IJlst.”

Jona Lendering: “Jonge mensen en oude dingen”

• 35 • Bron: Mainzerbeobachter

Jona Lendering: "Jonge mensen en oude dingen"

“Het was mijn nichtje, destijds tien, die me ooit naar Hengelo sleepte om bij haar op school een les te verzorgen over de Romeinse tijd en over archeologie. Ik herinner me nog dat ik nerveus was, want het falen van een oom straalt immers af op een nichtje. (…) Sindsdien heb ik wel vaker voor de klas gestaan. Voor echte expertise op dit gebied moet u natuurlijk zijn bij re-enactors en bij de educatieve afdelingen van onze musea, maar ik denk dat ik wel iets kan vertellen over de manier waarop je kinderen vertelt over erfgoed, archeologie en geschiedenis.”

Potje van Lent: “De vooringenomen waarneming”

• 247 • Bron: Mainzer Beobachter

Potje van Lent: "De vooringenomen waarneming"

Een vondst die kan leiden tot het herschrijven van de geschiedenisboeken, schrijft Jona Lendering, is het potje dat in Lent is gevonden. “Het opmerkelijke aan het 26 eeuwen oude ‘potje van Lent’ is dat er tekens in staan gegrift. Misschien, zo meent archeoloog Peter van den Broeke, zijn de tekens aangebracht door iemand die interessant wilde doen en deed of hij kon schrijven.” Lendering twijfelt aan deze uitleg. Met zijn blog wil hij tonen dat elke uitleg is bepaald door wat we verwachten te zien. “Het potje van Lent biedt ons een mogelijkheid hierover na te denken.”

“Friese geveltekens”

• 34 • Bron: Mainzer Beobachter

"Friese geveltekens"

Jona Lendering noemde Friese geveltekens in gedachten altijd ‘oeleborden’. “Maar ik schijn daarmee een woord te hebben verzonnen dat noch Nederlands (‘uilenbord’) noch Fries (‘ûleboerd’) is. In elk geval gaat het om het bewerkte uiteinde van een nok, met de rechtopstaande makelaar. Vaak zit er een gat onder, waardoor uilen een schuur konden binnenvliegen. Die twee zwanen naast de makelaar hebben een betekenis: ze gaven aan dat de eigenaar zijn hypotheek had afgelost. Ook mocht niet elke boer zijn huis voorzien van een uilenbord: het was het voorrecht van degenen die een stem hadden in de dorpsvergadering.”

‘Het visioen van Constantijn: Een gebeurtenis die de wereld veranderde’

• 34 • Bron: Archeologie Online

'Het visioen van Constantijn: Een gebeurtenis die de wereld veranderde'

Heeft de Romeinse keizer Constantijn écht een bovennatuurlijk visioen gezien dat hem hielp zijn vijand te verslaan? Oudheidkundigen Jona Lendering en Vincent Hunink leggen deze legende onder de loep in ‘Het visioen van Constantijn’. De auteurs komen dankzij komen dankzij zorgvuldig wetenschappelijk onderzoek een grote stap dichter bij de waarheid. Belangrijkste informatiebronnen zijn archeologische vondsten en historische teksten. Ze laten zien wat je als onderzoeker wel en niet kunt weten. Een ding is duidelijk: Constantijn was vooral een gehaaid politicus die allerlei politieke en religieuze groepen tevreden hield en zo lange tijd aan de macht wist te blijven.

Jona Lendering: ‘Er is te weinig aandacht voor aardewerk’

• 11 • Bron: Mainzer Beobachter

Jona Lendering: 'Er is te weinig aandacht voor aardewerk'

In een eerder deel van dit stukje gaf ik aan dat er in musea nogal veel aardewerk ligt omdat het spul weliswaar breekbaar is maar niet goed kapot wil gaan. Het smelt, roest of brandt niet. Er is ook een ander verhaal te vertellen. Keramiek is namelijk verdraaid informatief. Een van de eersten die dat begreep, was Heinrich Schliemann. In een tijd waarin esthetiek een belangrijke drijfveer was bij het oudheidkundig bodemonderzoek, zocht hij niet naar mooie sculptuur, maar begreep hij dat simpele voorwerpen een belangrijke bron van informatie konden zijn.

“Wetenschap, neem de bloggende academicus eens serieus”

• 33 • Bron: De Volkskrant

"Wetenschap, neem de bloggende academicus eens serieus"

Maarten Keulemans is fan van wetenschapsblogs, waaronder Jona Lenderings weblog over oudheid en archeologie Mainzer Beobachter. Hij stelt dat de NWO, de overheidstak die het geld over de wetenschap verdeelt, meer aandacht moet hebben voor “de kleine, bevlogen, inhoudelijk goed geïnformeerde wetenschapper die zich drie slagen in de rondte blogt om helemaal op eigen houtje zijn wetenschap aan de man te brengen”. “Wat een creativiteit, kennis en ‘excellentie’ zit er in die professionele wetenschapsblogs. De hoogste tijd om die eindelijk eens serieus te nemen.”

Jona Lendering: onderwijsdilemma’s rondom de Romeinse Limes

• 45 • Bron: Mainzer Beobachter

Jona Lendering: onderwijsdilemma's rondom de Romeinse Limes

Afgelopen vrijdag sprak ik op een middelbare school over de Lage Landen in de Romeinse tijd en daar heb ik onder meer verteld dat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden zich ooit, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, een Bataafse voorgeschiedenis heeft aangemeten. Dat ik dit vertelde was niet zonder risico, want ook jonge mensen weten genoeg van de “Tijd van ontdekkers en hervormers” om te herkennen dat dit beeld van het verleden nooit kan zijn ontstaan tijdens de Opstand. Degenen die zich destijds verzetten tegen Filips II waren natuurlijk niet dom en zouden nooit een parallel hebben gekozen die impliceerde dat ze, net als de Bataven, de strijd gingen verliezen. Dit beeld van het verleden moet ergens anders zijn ontstaan, en inderdaad: het is veel ouder. De identificatie met de Bataven stamt vermoedelijk uit de Gelderse Oorlogen. U leest hier meer over het ontstaan van het vanaf de zestiende eeuw steeds populairder geworden Gelderse geschiedbeeld.

Het analyseren van palimpsesten en verkoolde boekrollen

• 11 • Bron: Mainzer Beobachter

Het analyseren van palimpsesten en verkoolde boekrollen

In zijn reeks ‘Methode op Maandag’ legt Jona Lendering uit wat de oudheidkundige wetenschappen, en de historische wetenschappen in het algemeen, maakt tot wetenschappen. Deze week schrijft hij over nieuwe methoden die het mogelijk maken om onleesbare palimpsesten en verkoolde boekrollen te analyseren. “Het blijkt nu mogelijk om de synchrotrontechniek te combineren met de techniek van een CT-scan (…) De truc is dat letters maar een beperkt aantal vormen kunnen hebben, die te herkennen moeten zijn in de weliswaar opgerolde maar niet totaal vervormde bundel verkoolde papyrus. De eerste successen zijn inmiddels geclaimd.”

Romeinenweek: “Mobiele Romeinen”

• 24 • Bron: Mainzer Beobachter

Romeinenweek: "Mobiele Romeinen"

Deze week vindt de vijfde editie van de Nationale Romeinenweek plaats. Dit jaar is het thema mobiliteit. Dat mobiliteit de laatste tijd in de mode is, komt door de DNA-revolutie, stelt Jona Lendering. “Het belang daarvan is niet dat we nu dankzij DNA-bewijs in staat zijn vast te stellen welke groepen in de Romeinse tijd naar en van de Lage Landen zijn ge- en vertrokken. Het belang is fundamenteler: de negatieve heuristiek van de archeologie is veranderd en daarmee staat ineens de hele oudheidkunde op haar kop.” Lendering blogt deze week dagelijks over het thema van de Romeinenweek.

“Goed nieuws over het Thermenmuseum”

• 16 • Bron: Mainzer Beobachter

"Goed nieuws over het Thermenmuseum"

Op zijn weblog schrijft Jona Lendering over het Thermenmuseum in Heerlen. “Ik weet het: een stukje dat begint met ‘de grootste ruïne’ suggereert dat er iets negatiefs gaat komen. De grootste ruïne, dat is de economie van Griekenland, de Amsterdamse binnenstad, de Italiaanse politiek, de puinhopen van Paars. Het is zelden een aanbeveling, behalve in Heerlen, waar de grootste Romeinse ruïne uit Nederland is te zien: in het Thermenmuseum liggen de resten van een enorm badhuis. Het museum heeft ook een geweldige collectie Romeinse vondsten uit Zuid-Limburg.”

Meest gelezen (week)

Meest gelezen (maand)

Meest gelezen (jaar)