Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De 17e-eeuwse houten Amstelkerk vormt in de maanden juni en juli wederom het decor van Stadsherstels Surinaamse maanden. Met in de hoofdrol een multimediale kunstexpositie waarin de houten huizen van Suriname centraal staan. Stadsherstel Amsterdam vraagt hiermee aandacht voor behoud van Surinaams erfgoed door Stadsherstel Suriname.
“Welbeschouwd is een Afrikamuseum even idioot als een Amerikamuseum, een Aziëmuseum of een Europamuseum. Zeker als het niet alleen gaat over het hedendaagse werelddeel, maar als het verhaal begint in de Steentijd. En als het niet alleen gaat over de menselijke geschiedenis, maar ook over fauna, mineralogie, klimaat, archeologie én de manier waarop Noordwest-Europeanen de afgelopen eeuw naar Afrika hebben gekeken. De naam ‘Afrikamuseum’ van de instelling in Tervuren belooft dan ook meer dan ze kan waarmaken. Het gaat vooral over Congo in de negentiende en twintigste eeuw. En dat is een heleboel.”
Indonesië heeft op het laatste moment zijn nominatie voor de Werelderfgoedlijst van Unesco teruggetrokken. Dit weekend wordt er gestemd over nieuwe toevoegingen aan de lijst. Indonesië nomineerde de Kota Tua Jakarta, de oude stad van Jakarta, als Batavia ooit de hoofdstad van Nederlands-Indië. Om onbekende reden doet het land nu toch niet mee. Volgens een woordvoerder van Unesco heeft Indonesië mogelijk meer tijd nodig om Kota Tua Jakarta klaar te stomen voor een plek op de lijst.
Bij een grote brand in Jakarta is vandaag Nederlands koloniaal erfgoed verloren gegaan. Een deel van het maritiem museum van Indonesië (Bahari Museum) ging in vlammen op. Het museum is gevestigd in voormalige pakhuizen van de VOC. De witte gebouwen met rode pannendaken stammen uit de 17de eeuw en behoren daarmee tot de oudste in de stad. De gebouwen werden door de VOC gebruikt om kruiden, thee en koffie in op te slaan. In 1976, 31 jaar nadat Indonesië zichzelf onafhankelijk had verklaard, werden de gebouwen omgeturnd tot maritiem museum. De gebouwen werden vorig jaar nog gerenoveerd.
Wat moeten we doen met overgebleven kunst uit Nederlands-Indië? Horen ze inmiddels bij Nederlands erfgoed? Of moeten de kunstobjecten terug naar Indonesië? Op 23 januari om 20:00 onderzoeken we in een fictieve hoorzitting hoe Nederland om moet gaan met haar koloniale erfgoed. We gebruiken hiervoor een bijzondere casus: de diamant van Banjarmasin. Het Rijksmuseum, dat de diamant in de koloniale collectie heeft, doet momenteel onderzoek naar de herkomst van de diamant. Jan de Hond, conservator van het Rijksmuseum, zal tijdens het programma aanwezig zijn en een inleiding geven over het onderzoek. Wat zal het publiek het Rijksmuseum adviseren?
Het Rijksmuseum doet onderzoek naar de herkomst van tien objecten uit de koloniale collectie. Het gaat om een proef die moet uitwijzen of de stukken destijds rechtmatig zijn verworven, zegt Martine Gosselink, hoofd van de afdeling geschiedenis van het museum. Het museum kan zich hiermee op eventuele claims voorbereiden. “Of zelfs proactief voorwerpen teruggeven die niet rechtmatig zijn verworven.” Gosselink noemt twee voorbeelden van objecten die onder de loep worden genomen: de diamant van Banjarmasin, ooit van sultan Panembahan Adam van Banjarmasin (Zuid-Borneo), en een Singalees kanon uit de eerste helft van de achttiende eeuw.
Naar aanleiding van de release van het boek ‘Treasures in Trusted Hands’ van Jos van Beurden, waarin hij pleit voor restitutie van koloniaal erfgoed, vond in het Allard Pierson Museum een debat plaats tussen zeven museumdirecteuren uit binnen- en buitenland. De panelleden beaamden dat objecten met een dubieuze achtergrond ter discussie moeten worden gesteld. Simpelweg stellen dat al het koloniaal erfgoed terug moet naar het land van herkomst doet volgens de panelleden echter te kort aan de complexiteit van de relaties tijdens de kolonisatie: niet alles is bruut weggenomen, er is ook gehandeld en er waren hechte vriendschappen.
Kunstschatten in westerse musea zijn vaak door roof verworven. Rechtsfilosoof Jos van Beurden promoveerde eind 2016 op een studie naar kunstschatten met een dubieuze herkomst in westerse musea. Hij ontdekte dat er nauwelijks voorwerpen zijn teruggestuurd tijdens en na de dekolonisatie. Met zijn boek ‘Treasures in Trusted Hands’ wil hij een duw geven aan het debat over de mogelijkheden om objecten met een culturele en historische waarde terug te geven aan de “bronlanden”. Ook al hebben westerse musea zo hun bedenkingen, Van Beurden stelt dat de tijd voor teruggave rijp is nu de verhoudingen op wereldniveau veranderen.
Een tentoonstelling in het Nationaal Archief in Den Haag, De wereld van de VOC, toont topstukken uit het archief van de VOC. Te zien zijn bijvoorbeeld bijzondere kaarten, scheepsjournalen, brieven en tekeningen. Niet alleen de successen van de VOC, ook wel de eerste multinational in de wereldgeschiedenis genoemd, worden getoond, ook de verhalen over roof, geweld, gruwelijkheden en onderdrukking komen aan bod.Het archief werd in 2003 door Unesco erkend als werelderfgoed en toegevoegd aan het Memory of the World Register.
In Museum Bronbeek in Arnhem is tot 12 maart 2017 een expositie te zien over de koloniale architectuur van de gebroeders Charles en Richard Schoemaker. De tentoonstelling, getiteld Van KNIL militair tot meester architect, de koloniale architectuur van Charles en Richard Schoemaker, toont objecten, maquettes, foto’s en stereofoto’s uit 1918. Opsteller van de expositie Jan van Dullemen schreef voor de Erfgoedstem een inleiding voor deze tentoonstelling met meer informatie over de broers en de totstandkoming van de tentoonstelling, van aanleiding tot presentatie
In een gezamenlijk project tussen archivarissen uit Amsterdam en New York is onderzoek gedaan naar de Nederlandse stichters van New York. Het Amsterdamse Stadsarchief en de New York City Municipal Archives zochten de zeventiende-eeuwse documenten uit beide steden bij elkaar en plaatsten ze met Engelstalige samenvatting online.
De Nederlandse wetenschapper Bruno Werz heeft zijn zinnen gezet op gezet het vinden van het VOC-schip De Haarlem in de Tafelbaai, vlakbij Kaapstad. Het schip vertrok in 1647 vanuit Batavia, in het huidige Indonesië, naar Amsterdam, maar raakte aan lager wal bij het Afrikaanse continent op een punt dat later uitgroeide tot het huidige Kaapstad, en later tot Zuid-Afrika.
