Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Gemeenten in krimpgebieden benutten herbestemming van cultureel erfgoed nog onvoldoende als kans bij de leegstandsopgave. In het krimpbeleid blijkt cultureel erfgoed nog geen volwaardige plek te hebben gevonden. Regionale samenwerking en koppeling van de herbestemmingsopgave met de regionale economie kan uitkomst bieden.
“Is er toekomst voor monumenten in de periferie?” Dat was de hoofdvraag die de organisatoren hadden gekozen voor een symposium op 30 oktober jongstleden, in één van ’s lands mooiste religieuze monumenten: het kruisherenklooster in Ter Apel, in de zuidelijke punt van Groningen. In het vierde nummer van tijdschrift Noorderbreedte van dit jaar begint het achtergrondartikel over dit bijzondere complex met de woorden “Klooster Ter Apel ligt niet om de hoek.” Dat is een feit, maar dat is wel afhankelijk vanaf waar je de reis maakt. Zelf had ik die ochtend een kleine 250 km afgelegd vanuit het levendige, historische centrum van Breda, om in Ter Apel te geraken. Nee, vanuit Noord-Brabant ligt het niet om de hoek.
Acht krimpregio’s kunnen vanaf 2016 rekenen op een rijksbijdrage van 11,2 miljoen euro. Alleen gebieden met een verwachte bevolkingsdaling van minimaal 3 procent komen in aanmerking voor de uitkering. Dat valt op te maken uit een brief van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken aan de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De adviesraad had de minister om de hoogte van de decentralisatie gevraagd, omdat de huidige krimpregeling verdwijnt.
De grote stad trekt. Dat is ook duidelijk op te maken uit gegevens over waar de bevolkingsgroei zich de afgelopen jaren concentreerde. In gemeenten met minder dan 100.000 inwoners is de groei van de bevolking sinds 2009 in een duikvlucht beland. Wat zegt dit over de toekomst van ‘middelgrote’ steden met zo’n 50.000 tot 100.000 inwoners? Wie ook andere trends bestudeert, ziet dat middelgrote steden voor grote uitdagingen staan. Het is de hoogste tijd dat bestuurders van deze steden concreet gaan werken aan een kansrijk perspectief.
Krimpregio’s blijken ideale vestigingsplaatsen voor nieuwe ondernemingen. Startende ondernemers kiezen bewust voor vestiging op het platteland en vergroten daarmee de leefbaarheid van krimpgebieden. Dat blijkt uit onderzoek van bedrijfskundige Heike Delfmann, die eind april promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Delfmann onderzocht de rol van ondernemerschap binnen krimpgebieden, met speciale aandacht voor gebieden waarin sprake is van vergrijzing.
Delen van Friesland, Groningen en Drenthe zijn zogenoemde krimpregio’s: gebieden waar sprake is van een sterke afname van de bevolking. Deze noordelijke krimpregio’s scoren op diverse aspecten van gezondheid en zorg minder gunstig dan gemiddeld in Nederland, bijvoorbeeld qua ervaren gezondheid, gebruik van zorg en zorgkosten. Dit geldt vooral voor de krimpregio Oost-Groningen. Ook valt op dat er tussen en binnen krimpgebieden grote verschillen zijn. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM in het kader van het convenant ‘Urban Strategic Planning on Active and Healthy Ageing’ (USP Age).
De Groningse gedeputeerde Marianne Besselink vind dat Minister Stef Blok van Wonen via een sloop- en vernieuwingsfonds gaat bijdragen aan het opruimen van onverkoopbare woningen en panden om krimpgebieden overeind te houden. Hiermee moet leegstand en verpaupering worden tegengegaan. Donderdag reist ze naar Den Haag voor een rondetafelgesprek met de Tweede Kamer over de krimpregio’s. Daar zullen de provincie, krimpgemeenten uit het hele land en allerlei maatschappelijke organisaties aanschuiven.
Op 12 en 16 maart 2015 organiseert Telos, het Brabants centrum voor duurzame ontwikkeling een werkconferentie ‘Erfgoed als troef’. Bent u als bestuurder, ambtenaar, projectleider of initiatiefnemer bezig met erfgoed in krimpgebieden? Kom dan naar de werkconferentie op 12 maart 2015 in Oisterwijk of 16 maart 2015 in Veenhuizen. U wordt hier geïnspireerd met ervaringen uit het buitenland waar men al langer met het krimpvraagstuk te maken heeft. Ook kijken we naar de praktijken in de Nederlandse krimpgebieden (Zuid-Limburg, Oost-Groningen en Zeeuws-Vlaanderen).
In de krimpgebieden van Nederland liggen grote groeikansen. Zuid-Limburg kan, na Amsterdam, de meest aantrekkelijke woonregio van Nederland worden. Groeiende leegstand en het slopen van wijken is verleden tijd, wanneer grensbarrières op de arbeidsmarkt worden geslecht. Dat is de stelling in de uitgave ‘Groeien aan de grens’ van vier economen van onder meer het ruimtelijk-economisch onderzoeksinstituut Atlas voor gemeenten.
Nog deze zomer wordt de Achterhoek aangewezen als officiele krimpregio. Die verwachting sprak woensdagavond minister Stef Blok uit bij het jaarlijkse Achterhoek Lentediner in perscentrum Nieuwspoort. De aanwijzing tot krimpregio door de rijksoverheid opent ruimere mogelijkheden voor innovatieve maatregelen. Redacteur Dolf Ruesink van De Twentsche Courant Tubantia meldt er in de Achterhoek-editie van de krant van donderdag 16 mei meer over.
Krimpregio’s hebben nauwelijks last van leegstaande vierkante meters kantoorvloeren. Nichebedrijven vormen de voorbode van een nieuwe plattelandseconomie. Op formele en informele werklocaties op het platteland van Noord-Nederland en het verstedelijkte gebied van Zuid-Limburg nestelen zich creatievelingen en nichebedrijven. Ze geven nieuwe schwung aan lokale gemeenschappen. Cottage industries worden ze genoemd
