Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De rechter heeft opnieuw een streep gezet door het plan voor nieuwbouw op het landgoed Rhederhof. De stikstofuitspraak van de Raad van State wordt nu ook het plan in Rheden fataal. Eerder was door Erfgoedvereniging Heemschut, Gelderse Natuur en Milieufederatie, Natuurmonumenten en Behoud Historische Landgoederen Oostelijke Veluwezoom bezwaar aangetekend tegen het plan om het bejaardencomplex op het landgoed te slopen en te vervangen door drie woongebouwen met 72 appartementen.
Nieuwbouw bij het Evoluon is niet uitgesloten, als het aan de gemeente Eindhoven ligt. Maar die moet dan wel hoogstnoodzakelijk zijn, respect tonen voor én aansluiten bij de nieuwe functie van het rijksmonument. Eerst moet er onafhankelijk onderzoek worden gedaan naar de cultuurhistorische waarde van het Evoluon. De ruimtelijke visie die daarna door de ontwikkelaars wordt gemaakt, moet vervolgens van advies worden voorzien door de Rijksdienst voor het Ccultureel Erfgoed en de Commissie Ruimtelijke kwaliteit. Pas daarna komt de zaak op het bordje van het college van B en W en daarna van de raad te liggen.
In het hele land vechten eeuwenoude molens tegen de bedreiging van de oprukkende nieuwbouw en het daarmee gepaard gaande windverlies. Wind is voor een molen wat ademhalen is voor een mens, zoals men graag mag zeggen in molenland. “Door de economische groei is er steeds meer druk om snel te bouwen. We zien een toename van nieuwbouwprojecten waarbij de cultuurhistorie geen prioriteit heeft. Op de korte termijn is het vast goed om hoog te bouwen, maar op de lange termijn kun je er iets heel moois mee verliezen”, aldus Christian Pfeiffer van de Erfgoedvereniging Heemschut.
De Historische Sociëteit Enschede-Lonneker, het Cuypersgenootschap en de Erfgoedvereniging Heemschut stellen de Nationale Reisopera (NRO) en de gemeente Enschede aansprakelijk voor de ongefundeerde sloop van de oude fabriek van de Boeren Arbeiders Textiel Onderneming (BATO) in Enschede. Er is nog geen sprake van een goedgekeurd bestemmingsplan. De sloop van de oude fabriek zou dus vooruitlopen op de nog te volgen bestemmingsplanprocedure. De erfgoedverenigingen adviseren het plan voor nieuwbouw ingrijpend te wijzigen. De cultuurhistorische waarden van de oude fabriek moeten daarbij een bepalende rol spelen.
In de Bloklandstraat in de Rotterdamse wijk Oude Noorden heeft een rijtje huizen uit 1903 plaatsgemaakt voor zestien nieuwe woningen. Op ééntje na dan, op huisnummer 108 (zie foto’s). Het huis is al sinds de bouw in bezit van de familie van Michael Stierman. Ondanks die emotionele band waren hij en zijn vriendin Heleen Euwe best bereid het huis te verkopen. Maar ze vonden dat corporatie Woonstad Rotterdam te weinig wilde betalen. “We stonden met de rug tegen de muur, we moesten wel blijven.” De corporatie moest het ermee doen en past het ‘gevelbeeld’ van de nieuwbouw aan aan huisnummer 108.
De gemeenteraad van Gooise Meren heeft de weg vrijgemaakt voor de sloop van het bijzondere herstellingsoord in Bussum. Spoedmonumentenaanvragen van de Erfgoedvereniging Heemschut en het Cuypersgenootschap konden de raadsleden niet meer op andere gedachten brengen. Een meerderheid van de raad ging akkoord met de gevraagde ‘verklaring van geen bedenkingen’ voor de nieuwbouw op de plek van de twee houten woonhuizen. De huizen zijn gebouwd in 1904 en 1911 als herstellingsoord voor ‘bleekneusjes’ uit Amsterdam. Heemschut zal tegen de verdere vergunningverlening alle mogelijke stappen zetten om sloop van de huizen te voorkomen.
Vanaf deze week is het Toerhûske in Westergeest écht verleden tijd. Het misschien wel oudste nog bestaande woudhuisje van Friesland, gebouwd rond 1810, maakt plaats voor nieuwbouw. Het Toerhûske is voor een deel opgemetseld met ‘oude friezen’ (kloostermoppen): de stenen die over waren nadat in 1807 de ‘toer’ (toren) van de kerk in Westergeest, gebouwd rond 1200, werd verlaagd. Helaas heeft het Toerhûske, één van de laatst overgebleven woudhuisjes, in feite kleine boerderijtjes, geen monumentenstatus. Het college van B en W van de gemeente Kollumerland heeft tevergeefs een appel gedaan aan de eigenaar om het Toerhûske te behouden.
“Het is feest in de bouwsector. De economie is vol op stoom en de vraag naar woningen is zo groot dat bouwmaterialen niet zijn aan te slepen. Maar hoe gaan we dit feestje vieren? Gaan we door op oude voet en zetten we Nederland vol nieuwbouw, of verzilveren we de lessen van de crisis en renoveren we de bestaande wijken?” In een opiniestuk in het FD pleiten Anne Luijten, directeur van het Nationaal Renovatie Platform, en Geurt van Randeraat, juryvoorzitter van NRP Gulden Feniks, voor dat laatste.
Sinds Café Kadoelen vorige maand werd omsingeld door hekken, gaat het gerucht dat het pand moet wijken voor nieuwbouwvilla’s. Stadsdeel Amsterdam-Noord ontkent dat er plannen zijn voor sloop of nieuwbouw. Volgens Anou Panman van Stadsdeel Amsterdam-Noord is er geen sloop- of bouwvergunning afgegeven en is er dus niks aan de hand. In september 2017 werd er door de huidige eigenaar van het pand wel een aanvraag ingediend voor twee jaren-30-villa’s, maar die werd afgewezen. De hekken zouden enkel zijn geplaatst omdat het gebouw in een slechte staat verkeert.
“Na bijna vier eeuwen zal het drankhuis aan de Landsmeerderdijk (nr. 195) in Amsterdam-Noord verdwijnen”, schrijft Maarten Hell. De horecalocatie – onafgebroken in gebruik vanaf 1631 – wordt gesloopt en vervangen door woningbouw. Het huidige Café Kadoelen stond in de zeventiende eeuw bekend als Herberg De Groene Ridder. De herberg was gevestigd in de oude buurtschap Kadoelen. In 1967 kwam het café in de gemeente Amsterdam te liggen. “Tot een jaar geleden was er nog een drankje en een broodje bal te krijgen. De huidige eigenaar sloot de tent, die ernstige tekenen van verval begon te vertonen en nooit is aangemeld als horecamonument.”
Elk van de zes Zweedse huizen aan de Zweedsestraat in Halsteren is ‘monumentwaardig’. Dat antwoordde ambtenaar Bastian Verdonschot op een vraag vanuit de gemeenteraad van Bergen op Zoom. Of de huizen ook echt behouden blijven is op dit moment een open vraag. Heemkundekring Halchterth en Dorpsraad Halsteren ijveren daar wel voor. Zweden schonk de zes noodwoningen na de Watersnood van 1953. Eigenaar is inmiddels woningcorporatie Stadlander. Die wil er, na overleg met de gemeente, vier slopen en vervangen door nieuwbouw en twee behouden, opknappen en verhuren. De gemeenteraad praat dinsdag inhoudelijk over dit dossier.
Zorgondernemer Loek Winter, mede-eigenaar van onder andere het Slotervaartziekenhuis en de IJsselmeerziekenhuizen, heeft een aanvraag ingediend voor de sloop van de Jan van Goyenkliniek in het monumentale hart van Amsterdam-Zuid. Als de vergunning wordt toegekend, zou hij de nu 14 meter hoge gebouwen uit 1921 mogen vervangen door nieuwbouw van 22 meter hoog. De plannen wekken grote onrust bij omwonenden. Zij vrezen dat het historisch karakter van de Jan van Goyenkade wordt aangetast. Norman Vervat van Erfgoedvereniging Heemschut bepleit aanscherping van het bestemmingsplan voor Amsterdam-Zuid. “In Zuid wordt te rigoureus gesloopt. Historische interieurs verdwijnen, panden worden verminkt, gevels kapot gestraald.”
