Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Op de Veluwe woonden in de prehistorie misschien wel honderdduizend mensen, afkomstig uit het huidige Rusland en Oekraïne. Dat blijkt uit een onderzoek naar grafheuvels op de Veluwe. Het onderzoek van de Leidse archeoloog Quentin Bourgeois werpt een radicaal nieuw licht op wie onze verre voorouders waren. “We ontdekken op de Veluwe in feite de sporen van het ontstaan van de samenleving zoals we die nu kennen”, zegt Bourgeois.
Hoe leefden mensen? Dat kunnen archeologen niet altijd beantwoorden. En dus ging Linda Dielemans kinderboeken schrijven. ‘Schaduw van de leeuw’ is een spannend en mooi geschreven boek, waarin de lezer meegevoerd wordt in de wonderlijke rotstekeningenwereld van 20.000 jaar geleden. En de auteur weet waar ze over schrijft, want Linda Dielemans is kinderboekenschrijver én archeoloog van de prehistorie. “Sowieso lees ik me altijd helemaal in als ik met een nieuw onderwerp begin.”
De Houtribdijk krijgt brede zandoevers. Het zand daarvoor wordt gewonnen uit twee nieuwe zandwinputten op het Enkhuizerzand. Onderwaterarcheologen speuren eerst in de bodem van het Markermeer naar resten uit de prehistorie. Het inzetten van nieuwe technieken geeft toegang tot vindplaatsen die voorheen onbereikbaar waren en ongezien in zandzuigers verdwenen. Archeoloog Wouter Waldus laat de speciaal ontwikkelde oplossing zien: de Marine Prehistory Sampler. Deze 16 meter lange buis bevat kleine waterspuiten. “Die maken van de buis een soort boor. We boren tot de laag met zand uit het Pleistoceen, die voor ons vanuit de archeologie het meest interessant is.”
Regelmatig wordt bericht over bijzondere archeologische vondsten. En geen zorgen. Er ligt nog genoeg in onze Nederlandse bodem. “Wen er maar aan! Elk jaar worden we nog verrast door wat er uit de grond komt”, zegt Daan Raemaekers, hoogleraar archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Bij archeologie denken we vaak aan hele spectaculaire dingen in verre landen. De Nederlandse geschiedenis is misschien wat minder spectaculair, omdat je het minder ziet in het straatbeeld, maar vanaf de prehistorie was dit een druk bevolkt gebied. Omdat het nog steeds druk is, wordt er veel opgegraven.”
Wordt Drenthe na Giethoorn het volgende reisdoel van horden Chinese toeristen? Provincie Drenthe wil ze over de streep trekken. Van 25 mei tot 1 juni krijgen tien touroperators alle hoeken van Drenthe te zien. Adjunct-directeur Harrie Wolters van het Hunebedcentrum ziet veel groeipotentie. “Chinezen hebben een beschaving van 5.000 jaar oud. We hebben hetzelfde referentiekader. De Chinees is van nature geïnteresseerd in de prehistorie. Dat biedt kansen. Maar ook voor het label UNESCO dat Geopark De Hondsrug voert, zijn ze gevoelig. Ik zie grote kansen, te meer omdat de reisafstanden in dit land voor hun niks voorstellen.”
Mensen van de corded ware-cultuur (of Touwbekercultuur) deelden zo’n 5000 jaar geleden ideeën over de dood op continentale schaal. Daarin zaten sterke genderverschillen: mannen werden in een internationale stijl begraven, vrouwen lokaal. Dat ontdekte archeoloog Quentin Bourgeois. De touwbekercultuur bestond van zo’n 2900 tot 2450 v.Chr. en is genoemd naar de touwbeker; een met touwindrukken of een visgraatrand versierde keramieken aardewerkvaas. Het onderzoek naar begrafenisrituelen in de corded ware-cultuur is deze maand gepubliceerd in PLOS ONE.
Stonehenge was rond 2500 voor Christus net in grote lijnen af, toen de bevolking opeens een bizarre omslag maakte naar meer Nederlands dna. Alsof de oorspronkelijke bewoners werden verjaagd door Hollandse horden. Aanleiding voor de archeologische ophef is de eerste grote genetische studie hoe de zogeheten ‘klokbekercultuur’ zich door Europa verspreidde. Hoewel er van sporen van oorlog geen sprake is en er bij de vondst een bijsluiter aan mitsen en maren hoort, zal de studie in elk geval de annalen ingaan als de eerste archeologische dna-studie over de prehistorie waarin Nederlandse skeletten een belangrijke rol spelen.
Een geheimzinnig, aapachtig oerwezen dat onlangs werd ontdekt, blijkt veel korter geleden te hebben geleefd dan verwacht. De soort, ‘Homo naledi’, stommelde nog rond toen Azië en Europa al werden bevolkt door Neanderthalers en in Afrika al de eerste moderne mensen ontstonden. Dat betekent dat er tot voor kort meerdere, totaal verschillende soorten oermensen door elkaar heen liepen, stellen wetenschappers.
In de kleigrond van Het Klooster in Nieuwegein zijn 6000 jaar oude resten van de Swifterbantcultuur gevonden, zoals twee skeletten, een sieraad en een stuk maalsteen. De vondsten tonen aan dat er ongeveer 4000 voor Christus mensen leefden, stierven en in de kleigrond van het huidige Nieuwegein begraven zijn. De eerste vondsten hiervan werden gedaan nabij Swifterbant, een plaatsje in Flevoland, waarna deze cultuur is vernoemd.
Het zand dat in 2011 werd gebruikt om de Zandmotor bij Ter Heijde op te spuiten, werd gehaald van de bodem van de Noordzee. Het zand stamt uit het Pleistoceen, een tijd waarin Nederland en Engeland nog met elkaar verbonden waren. In het zand zijn veel fossielen gevonden van grote zoogdieren, zoals de wolharige mammoet, de steppewisent en de wolharige neushoorn. Ook zijn er resten gevonden van zeezoogdieren en vissen.
Onderzoekers van de Universiteit Leiden hebben in nieuw onderzoek aan kunnen tonen dat er in de prehistorie een nauwe band bestond tussen honden en vrouwen. De onderzoekers deden dit door een klein biologisch fossiel te onderzoeken dat gevonden werd in een bij het skelet van een vrouw op een 8000 jaar oude begraafplaats in Zuid-Siberië.
Drie kwart van de oudst bekende grottekeningen is gemaakt door vrouwen. Dat blijkt uit een onderzoek van archeoloog Dean Snow van de universiteit van Pennsylvania. Hij onderzocht eeuwenoude handafdrukken die ook in de grotten waren achtergelaten en kwam tot de conclusie dat een groot deel afkomstig is van vrouwen. Tot nu toe werd altijd aangenomen dat de prehistorische kunst door mannen is achtergelaten.
