Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De provincie Zuid-Holland heeft vorige week veertig houten palen van de oude Romeinse weg overgedragen aan het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Het museum laat de palen nu conserveren. Dit proces duurt ongeveer anderhalf jaar. Daarna wordt de weg permanent tentoongesteld in het museum. RMO-directeur Wim Weijland is blij dat zijn museum de palen mag beheren: “Onze museumcollectie vertelt het verhaal van het Romeinse verleden van ons land, daarin mogen de palen van deze weg niet ontbreken.”
In de 3de eeuw verlieten de inwoners opeens het midden en zuiden van wat nu Nederland is. Zo’n 100 tot 150 jaar lang was het gebied leeg. Onderzoekers proberen al jaren achter de oorzaak van deze volksverhuizing te komen. Crisis in het Romeinse rijk, klimaatverandering en deportatie werden aangedragen als mogelijke oorzaken. Onderzoek van archeoloog Esther Jansma werpt ander licht op de zaak. Haar onderzoek laat zien dat de Romeinen niet meer geïnteresseerd waren in het gebied. Ze verwaarloosden de waterwerken en de infrastructuur. En de bewoners moeten de gevolgen hebben gevoeld.
Helmond is Romeinser dan gedacht. Voordat er wadi’s worden aangelegd bij de wijk Brandevoort, mochten archeologen de bodem onderzoeken en zij vonden overblijfselen van twaalf boerderijen uit de Romeinse tijd. Er zijn onder andere overblijfselen van stallen, een waterput en een schoenzool gevonden. Woensdagmiddag werden de vondsten getoond aan publiek.
Ter gelegenheid van de Nationale Archeologiedagen bezocht afgelopen zaterdag de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Ingrid van Engelshoven, de Romeinse Restauratiewerf Zwammerdam in Museumpark Archeon. Hier worden de Zwammerdamschepen die deel uitmaken van de Rijks Maritieme Erfgoed Collectie gerestaureerd. De minister verrichtte de laatste handeling aan vrachtschip Zwammerdam 2 én gaf het startsein voor de restauratie van Zwammerdam 6. Het Mondriaan Fonds draagt bij aan deze restauratie met een bedrag van 345.000 euro.
In Leidsche Rijn zijn bij archeologisch onderzoek in verband met de bouw van een nieuwe woonwijk meerdere voorwerpen uit de Romeinse tijd gevonden. Het gaat waarschijnlijk om offergaven die hier tussen circa 40 en 270 na Christus in de rivier de Rijn zijn gegooid, die daar toen nog stroomde. Bijzonder is de vondst van twee pijlen die horen bij de manuballista, een Romeins draagbaar schietwapen, en de vondst van twee complete hoofdstellen van cavaleriepaarden.
Aan de rand van de binnenstad van Apeldoorn werd al in de Romeinse tijd gewoond. In de bodem aan de Elsweg zijn scherven gevonden. Archeoloog Kasper van den Berghe durft aan de hand van de stijlkenmerken van het aardewerk alvast te concluderen dat we naar de Romeinse tijd kijken. Al waren het niet de Romeinen maar inheemse bevolkingsgroepen die de sporen nalieten. Wat zegt het dat hier al in de Romeinse tijd werd gewoond? “Dat zegt dat je hier lekker kan wonen. Als ik de gemeente was zou ik dat uitbuiten: Apeldoorn, al 2.000 jaar lekker wonen.”
Het middeleeuwse Domburg was groter dan werd gedacht. Dat blijkt uit archeologisch onderzoek aan de rand van het dorp. Tot eind december worden er opgravingen gedaan. Al na een paar dagen zijn er resten van huizen gevonden waarvan het bestaan onbekend was (zie video). “We moeten onze verwachtingen nu al naar boven bijstellen”, zegt Bernard Meijlink van de Walcherse Archeologische Dienst. Volgens Meijlink is het een bijzonder archeologisch onderzoek. “In de Romeinse tijd en de middeleeuwen was Domburg een belangrijke havenplaats om naar Engeland te gaan. Daardoor geniet de plek nationale en internationale interesse.”
Als het aan de natuur had gelegen, waren de Hollandse IJssel en Lek nooit ontstaan. Dat schrijven 4 Utrechts fysisch geografen in het wetenschappelijke tijdschrift Geology. De onderzoekers tonen aan dat de rivieren aan het begin van onze jaartelling ‘per ongeluk’ ontstonden door menselijke activiteit. Door ontwatering en ontbossing werden lokale kreken steeds groter en verdween de veenbodem. Het onderzoek is onderdeel van ‘The Dark Age of the Lowlands in an interdisciplinary light’, een interdisciplinair project waarbij fysisch geografen, archeologen en biologen samenwerken aan een reconstructie van Nederland op de overgang van de Romeinse tijd naar de Middeleeuwen.
In Kapelle zijn Romeinse resten gevonden uit de tweede en derde eeuw (zie video). Het gaat om een boerderij. Op de vindplaats aan de Handelsweg zijn onder meer houten balken en scherven van aardewerk en ander serviesgoed opgegraven. Volgens de gemeente Kapelle is het een unieke vondst in Zeeland, omdat de meeste sporen uit die tijd door mensen zijn opgeruimd of door de zee zijn weggevaagd. Daarnaast gaat het om het eerste niet-militaire gebouw in Zeeland uit de tweede eeuw. Een gespecialiseerd bedrijf is bezig om de gehele vindplaats bloot te leggen.
Altijd al in de tijd willen reizen naar de Romeinse Oudheid? Met de website Vici.org is het enigszins mogelijk. Deze Atlas van de Oudheid is gevuld met meer dan 50.000 items uit voornamelijk de Romeinse tijd. Drijvende kracht achter Vici.org is René Voorburg uit Houten. De website lijkt veel op Wikipedia. Mensen kunnen informatie toevoegen, wijzigen of verwijderen. Wel is de toe te voegen informatie beperkt tot gerelateerde categorieën; een stad, nederzetting, scheepswrak, grafveld of bijvoorbeeld een tempel kun je toevoegen. Maar een vliegveld of een boorplatform niet. Daardoor blijft Vici.org over de oudheid gaan.
Bovengrondse restanten zijn er niet, maar ze waren hier toch echt. Om de Romeinse grens die dwars door Nederland liep zichtbaar te maken, is deze maand de Limesroute gelanceerd. De wandel- en fietstocht volgt in zes etappes het spoor van de oude Romeinen. Met Paul van der Heijden, directeur van Romeinen Nu, fietst de Volkskrant het volgens Van der Heijden interessantste stukje van de Limesroute: van Alphen aan den Rijn naar Utrecht. Laat niemand ooit nog zeggen dat het rare jongens waren, die Romeinen. “Het was een waanzinnig interessante tijd.”
Deze week vindt de vijfde editie van de Nationale Romeinenweek plaats. Dit jaar is het thema mobiliteit. Dat mobiliteit de laatste tijd in de mode is, komt door de DNA-revolutie, stelt Jona Lendering. “Het belang daarvan is niet dat we nu dankzij DNA-bewijs in staat zijn vast te stellen welke groepen in de Romeinse tijd naar en van de Lage Landen zijn ge- en vertrokken. Het belang is fundamenteler: de negatieve heuristiek van de archeologie is veranderd en daarmee staat ineens de hele oudheidkunde op haar kop.” Lendering blogt deze week dagelijks over het thema van de Romeinenweek.
