Wat is het erfgoed van de toekomst?

Drie verschillende koren zingen online. Bron: combinatie van still's uit video's Verhalen uit het hart.

Wat is het erfgoed van de toekomst? Hoe kijken we over 100 jaar terug op 2020? Deze tijd laat ons beseffen dat we onderdeel van de geschiedenis zijn. Corona zal naast de Spaanse griep en de Pest in de geschiedenisboeken komen te staan.

Bij het Nederlandse Instituut voor Beeld en Geluid vonden ze ook dat deze bijzondere tijd moet worden vastgelegd. Daarom hebben ze in april onder de naam ‘Verhalen uit het hart’ een oproep gedaan om video’s te verzamelen over de coronatijd, het erfgoed van de toekomst. Ik interview Jennemiek Leijssen, communicatiemanager en Valentine Kuypers, conservator.

Valentine Kuypers (links) en Jennemiek Leijssen (rechts)

Jennemiek: “In de media werd (en wordt) er natuurlijk veel over corona gesproken: de feiten, het aantal doden, de nieuwe maatregelen…maar wij waren juist benieuwd naar het dagelijkse leven in de lockdown. Daarom hebben we in de media een oproep gedaan aan mensen om video’s in te sturen over hun dagelijkse leven.”

Kon je die video’s niet op internet vinden? Valentine: “Toen de lockdown begon zagen we op internet veel satire opduiken. Ook verschenen er veel geënsceneerde video’s van professionele vloggers. Maar dat was niet waar we naar zochten. Wij zijn juist benieuwd naar video’s over het dagelijks leven gefilmd door de amateurfilmer.”

Hoe hebben jullie de amateurfilmer bereikt? Jennemiek: “We hadden geen budget voor dit project, maar uiteindelijk hebben we de oproep toch goed weten te verspreiden. Onze partner Bank Giroloterij heeft de oproep in hun nieuwsbrief gezet en daarnaast hadden we een deal gesloten met nu.nl. Ons bericht heeft een dag op hun website gestaan en in ruil daarvoor mocht nu.nl video’s, waar wij de rechten over hebben, gebruiken. Verder kregen we ook veel free publicity van radio en kranten.”

Hoeveel filmpjes zijn er binnengekomen? Jennemiek: “Zo’n 100 video’s. Daarvan hebben wij er nu 87 online gezet.”

Is dat niet weinig? Jennemiek: “Ja dat is lastig in te schatten. We hebben geen referentiekader waarmee we het aantal kunnen vergelijken. Maar mensen komen niet zomaar in actie. Daarnaast moeten ze ook nog een formulier invullen om toestemming te geven. Ik kan me voortellen dat, hoe simpel we dat formulier ook gemaakt hebben, er dan toch mensen afhaken. Wij zijn in ieder geval blij met die 100 inzendingen. Het is voor ons genoeg. Een wetenschapper zal over 100 jaar door onze verzameling een goed beeld kunnen vormen over het dagelijks leven in de lockdown.”

Maar hoe speciaal zal de wetenschapper deze video’s vinden? Wordt hij of zij niet helemaal bedolven onder de video’s van onze tijd? Jennemiek: “Bestaat YouTube over honderd jaar nog? Dat is de vraag. Daarnaast biedt ons archief context, YouTube doet dat niet.” Valentine vult aan: “Op het internet verschijnen enorm veel video’s, maar ze verdwijnen ook heel snel. Zo hebben wij alweer duizenden video’s in ons archief die nu niet meer op het web te vinden zijn. Daarom is het ook zo belangrijk om er snel bij te zijn. Als we over vijf jaar video’s over de coronatijd verzamelen, kan het zijn dat er alweer een heleboel verdwenen is. Digitale media zijn snel niet meer leesbaar, of accounts worden verwijderd. Kijk bijvoorbeeld maar naar het account van Lange Frans. En we kunnen altijd weer deselecteren als we een video over een paar jaar toch niet meer zo interessant vinden.”

Afbeelding: Beeld en Geluid

Wat voor filmpjes zijn er binnengekomen aan de hand van jullie oproep? Valentine: “Van alles eigenlijk. Straatbeelden, online schoolklasjes, liedjes, online yoga, koningsdag op afstand. Ik heb zelf ook een filmpje ingestuurd van een online dinertje. Ik kook vaak samen met vrienden, maar omdat dat niet kon hebben we samen op afstand gekookt.” Jennemiek zag een overeenkomst tussen de Verhalen uit het hart-video’ en foto’s van de Spaanse griep die ze onlangs in de krant zag staan. “Daarop zie je ook iedereen met mondkapjes op over straat lopen, naar de kapper gaan, in de rij staan voor de bakker. Zij zagen er precies hetzelfde uit als wij nu.”

Hoe is archiveren sindsdien veranderd? Valentine: “Het is lastiger geworden. Analoge film leg je gewoon op de plank, dat kan bij digitaal materiaal niet. Tegelijkertijd wordt digitaal erfgoed steeds belangrijker. Alles wat we maken en vastleggen is digitaal. Een gebouw is dan nog wel van glas en steen, maar de bouwtekeningen zijn digitaal. Ook het verzamelen van archiefmateriaal gaat lastiger. Vroeger leverden mensen vaak dozen met zelfgemaakte films in, dat was hun levenswerk, hun trots. Nu doen mensen dat niet meer. Filmen is heel anders geworden. Iedereen maakt vluchtige filmpjes met z’n smartphone.”

Maar die vluchtige filmpjes worden wel op internet gezet. Valentine: “Veel wel, maar juist het dagelijks leven ontbreekt op het web. In het begin van YouTube werden er nog veel privévideo’s online gegooid, nu zijn er steeds meer gesloten kanalen, zoals whatsapp, waarop je je privéleven kan delen zonder dat iedereen meekijkt.” Jennemiek vult aan: “Google en Facebook hebben veel macht in handen. Men wordt daar steeds bewuster van en daardoor ook voorzichtiger.”
Volgens Valentine gaat participatie een steeds belangrijkere rol spelen: “Omdat we niet zomaar meer het internet kunnen afstruinen naar privéfilmpjes, hopen we dat mensen ons kunnen helpen bij het verzamelen van digitaal erfgoed.”

En kunnen we jullie nog ergens mee helpen? Valentine: “We zijn nog steeds op zoek naar nieuwe video’s! We hebben nu vooral filmpjes over de lockdown. Maar deze zomer konden we ook gewoon op het terras zitten en op vakantie gaan.  En hoe gaan we straks kerst vieren? Ons beeld van deze tijd is nog lang niet compleet.”

Bekijk hier de ingezonden video’s: https://vimeo.com/showcase/7020996

Zelf een video inzenden? Klik dan hier.