Dat op het huwelijksgala van Juliana en Bernhard in 1937 het Horst Wessellied werd gespeeld, was al bekend. Maar waarom kreeg het Residentie Orkest die opdracht, ondanks een eerdere verklaring van de Nederlandse regering dat alleen het Wilhelmus zou klinken? In Historisch Nieuwsblad reconstrueert cultuurfilosoof Albert van der Schoot hoe de regering op het laatste moment overstag ging.
Op 5 januari 1937 vond in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen in Den Haag een galaconcert plaats ter gelegenheid van het aanstaande koninklijke huwelijk. Omdat de Duitse regering steeds geëist had dat recht zou worden gedaan aan de Duitse afkomst van de prins, werd van tevoren druk gespeculeerd over de vraag of het Duitse volkslied zou klinken. Dit volkslied was door het Hitler-regime uitgebreid met het Horst Wessellied, de partijhymne van de nazi’s, die in Nederland uiterst omstreden was.
Krachtige nota aan Berlijn
Twee dagen vóór het gala verklaarde de Nederlandse regering in een krachtige nota aan Berlijn dat alléén het Wilhelmus zou worden gespeeld. Bernhard was immers tot Nederlander genaturaliseerd. En toch was het diezelfde regering die één dag later de opdracht gaf om ook het Horst Wessellied te spelen. Historicus Loe de Jong heeft gesuggereerd dat de regering een concessie had gedaan aan de Duitsers. Maar uit een brief van de toenmalige premier Hendrik Colijn blijkt dat het in werkelijkheid koningin Wilhelmina was geweest, die haar wil aan het kabinet had opgelegd.
Wilhelmina redt Bernhard
Uit een brief die Albert van der Schoot onlangs vond in het Nationaal Archief leidt hij af dat het haar adviseur Frans Beelaerts van Blokland was, die Wilhelmina aan een uitweg had geholpen: het Horst Wessellied zou niet gespeeld worden ter ere van Bernhard, maar van haar buitenlandse gasten. Met deze truc kreeg de vorstin het kabinet op de knieën. Zij redde zo de reputatie van haar aanstaande schoonzoon in Duitsland, maar zette haar ministers voor schut. Albert van der Schoot is cultuurfilosoof en was tot zijn pensioen docent aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn boek Kapitein Walther Boer en het galaconcert verschijnt volgende week.