De Aanraders van Open Monumentendag 2019

Zwembad De Papiermolen in Groningen
Zwembad De Papiermolen in Groningen Foto: Gemeente Groningen via Open Monumentendag

De 33ste BankGiro Loterij Open Monumentendag staat voor de deur. In het weekend van 14 en 15 september openen zo’n vijfduizend monumenten in heel Nederland gratis hun deuren voor het publiek. Het thema Plekken van plezier staat garant voor vele monumenten van ontspanning en vermaak: plekken waar mensen voor hun plezier naartoe gingen en gaan. Die monumenten zijn het decor voor podiumkunsten, museale kunsten, sport en spel, recreatie of horeca. Hierbij delen wij met trots per provincie onze selectie van de mooiste openstellingen binnen Plekken van plezier: de Aanraders van 2019. 

Deelnemende monumenten en activiteiten zijn te vinden op de vernieuwde landelijke website www.openmonumentendag.nl, er kan onder meer geselecteerd worden op kinderactiviteiten en rolstoeltoegankelijke monumenten. Per monument en activiteit verschilt de openingsdag en -tijd. 

Groningen

In de stad Groningen is het monumentale zwembad De Papiermolen een echte plek van plezier. In april ging het bad na een uitgebreide restauratie weer open, een oude schildering op de tribune is weer te bewonderen. Ook de Blauwe Boerderij is een aanrader, deze oorspronkelijke arbeiderswoningen vormen nu een ruimte voor creativiteit en bewustwording waar onder meer een atelier in zit en workshops gegeven worden. Bezoekers kunnen een cursus intuitief tekenen volgen. Ten slotte is het Groninger Schaatsmuseum in Sappemeer een bezoek waard, met een uitgebreide collectie bijzondere schaatsen uit binnen- en buitenland.

Friesland

In het renteniesdorp Mantgum zijn verschillende huizen met fraaie tuinen open voor publiek. In Jorwert is een Notabele woning open, de voormalige pastorie waar schrijver en dichter Jan Jacob Slauerhoff vaak kwam en verliefd werd op een domineesdochter. Zijn bekende uitspraak “Alleen voor Friesland heb ik een zwak” is in brons op het tuinmuurtje vereeuwigd. Park Vijversburg in Tytsjerk is een groene plek van plezier waarmee verschilllende landschapsarchitecten zich hebben bemoeid. Bezoekers kunnen er wandelen over de vele slingerpaadjes en genieten van Villa Vijversburg, de grot, blauwe koepel, kluizenaarshut, oranjerie, volière, rotstuin, kruidentuin, het theehuis en de collectie beeldende kunst.

Drenthe

Ook Drenthe presenteert allerlei opvallende openstellingen. Zo kan men gratis het Museum voor Valse Kunst in Vledder bezoeken, waar onder meer de Picasso te vinden is die door de nationale politie in 2009 werd onderschept. In Wilhelminaoord opent de pittoreske Koloniekerk Wilhelminaoord, als populaire doop- en trouwlocatie een echte plek van plezier. Het Verenigingsgebouw Veenhuizen is ook de moeite waard, een rijksmonument uit 1922 dat speciaal werd gebouwd om de lokale ambtenaren van Veenhuizen een plek van vertier te bieden. Ook het Openluchttheater Tivoli in Assen is een bezoekje waard, er vinden muziekoptredens en toneelvoorstellingen plaats. 

Overijssel

Kampen heeft de vroegste openstelling van het Open Monumentendag weekend: vanaf zeven uur ’s ochtends kunnen bezoekers terecht in de Bovenkerk waar Cathedral Mobile plaatsvindt, een serie concerten bij zonsopgang. In Enschede mogen bezoekers het orgel van de Grote Kerk bespelen en kan men luisteren naar optredens van de organist. In Hengelo kan je in Lunchroom Nationaal een tentoonstelling bekijken over de horeca en muziekgelegenheden in Hengelo van voor en na de oorlog. In Deventer kan het publiek gratis het Museum Geert Groote Huis bezoeken, waar een expositie van kinderspeelgoed uit vroeger tijden te zien is. Op het plein voor het museum zijn kinderspellen te doen en vertellen juniorgidsen over de geschiedenis van het plein.

Flevoland

In Flevoland kan het publiek niet om het Voormalig politiebureau in Almere Haven heen, onlangs aangewezen als eerste gemeentelijke monument. Het politiebureau is het eerste gerealiseerde ontwerp van het nu wereldberoemde architectenbureau OMA van Rem Koolhaas. Bezoekers kunnen een ‘celfie’ maken in een cel en een oud politieagent van Almere neemt het publiek mee terug naar de jaren ’80. Ook interessant in Almere Haven is de Schaapskooi Vroege Vogelbos, een ontwerp dat in 2008 de eerste prijs won op het World Architecture Festival. Tijdens de aflammerperiode slaapt de beheerder van deze schaapskooi in haar kantoor dat als een regiekamer over de stal uitkijkt. Voor kinderen is het Waterloopbos van Natuurmonumenten in Marknesse een feest, in dit voormalig waterloopkundig laboratorium kunnen ze schatten zoeken met een speurkaart. 

Gelderland

In Arnhem doet Sportcentrum Papendal mee, de plek waar onze Olympische topsporters trainen en de thuisbasis van het NOC*NSF is. Het publiek kan een rondleiding over het terrein krijgen en er is speciaal voor Open Monumentendag een minimuseum ingericht over de Paralympische Spelen van 1980 die in Arnhem plaatsvonden. Een andere aanrader in Arnhem is het ArtEZ Conservatorium in het Kraton. In dit neoclassicistische gebouw is de jazz- en popopleiding gevestigd en tijdens Open Monumentendag zijn er meerdere optredens en een percussieworkshop voor kinderen. In Zaltbommel doen de Stadwallen mee, zeven in onbruik geraakte verdedigingswerken die in 1834 tot park in Engelse landbouwstijl zijn omgetoverd. Ten slotte is het monumentale Strandbad Winterswijk een aanrader, bij mooi weer kan er worden gezwommen, publiek kan over het verliefdenpaadje lopen en de fotoexpositie in de badhokjes bewonderen. 

Utrecht

In de stad Utrecht gaat Voormalig Poppodium Tivoli open voor publiek, tot 2014 dé plek waar grote namen kwamen optreden. In dit beroemde pand kan het publiek een rondleiding volgen. Ook het Louis Hartlooper Complex opent haar deuren, dit pand in Amsterdamse School stijl was ooit politiepost en is nu een hip film- en cultuurcentrum is. In Baarn opent Paleis Soestijk het hele weekend haar deuren met maximale openstelling van allerlei plekken waar publiek normaal niet kan komen. Ook is er een uitgebreid activiteitenprogramma waarin onder meer aandacht is voor de grote transformatie naar Made By Holland. In Driebergen-Rijsenburg doet Buitenplaats Sparrendaal mee, een imposant buitenhuis in classicistiche Louis XV-stijl waar in de tuin kinderspellen klaarstaan voor jonge Open Monumentendag bezoekers. 

Noord-Holland

In Amsterdam kan men een kijkje achter de schermen nemen bij De Kleine Komedie. Ook het Olympisch Stadion, in 1928 gebouwd voor de Olympische Spelen, opent haar deuren voor publiek en verzorgt rondleidingen. In Volendam valt de lokale kermis dit jaar niet samen met Open Monumentendag, dus doet het dorp voor het eerst mee. Het Volendams Museum gaat gratis open en toont een foto expositie van de Volendamse kermis door de jaren heen. In Alkmaar gaat het Centrum voor Kunst en Erfgoed in een voormalige ambachtsschool open, de school in neoclassicistische stijl huisvest tegenwoordig de kunstuitleen en het archeologisch centrum. Ook Hilversum biedt een unieke openstelling: de houten Dudok Tribune op het Sportpark is te bewonderen en biedt uitzicht op de nieuwe Nike Campus behorende bij de Nike European Headquarters. Op dit imposante terrein worden rondleidingen gegeven. Ten slotte kan het publiek in Hilversum ook het Muziekcentrum van de Omroep bezoeken, waar men de ontwikkeling van Hilversum als mediastad kan volgen. De voormalige VARA studio’s waren hier gevestigd. 

Zuid-Holland

De oudste bioscoop van Leiden, het Trianon Theater, gaat open voor publiek. Vroeger waren hier ook variété voorstellingen, daarom werd er een toneel en orkestbak in gebouwd. In Gouda opent de Chocoladefabriek Steenland haar deuren, een industrieel pand op de plek waar banketbakker Steenland chocoladesigaretten produceerde. In het herbestemde pand zijn elementen van de chocoladeproductie bewaard gebleven, er zit nu de stadsbibliotheek, het streekarchief, een drukwerkplaats en horeca. In Rotterdam is Hotel New York een echte plek van plezier die opengesteld wordt, er worden rondleidingen gegeven waarvoor reseveren verplicht is. In het uitvoerig gerestaureerde zwembad Van Maanenbad in Rotterdam is een theatrale rondleiding speciaal voor kinderen. Ten slotte mag in Delft het Museum Prinsenhof Delft niet ontbreken, Open Monumentendag publiek kan hier de allereerste overzichtstentoonstelling over Pieter de Hooch gratis bezoeken.

Zeeland

In Zeeland opent het Zeeuws maritiem muZEEum in Vlissingen gratis haar deuren. Het muZEEum is gevestigd in zeven oude pakhuizen die bij de restauratie in 2002 aan elkaar zijn verbonden, waarbij oude bouwsporen en sloophout zichtbaar is gelaten. De boswachters van Natuurmonumenten en de huidige bewoners van Slot Haamstede heten het publiek van harte welkom in het indrukwekkende kasteel van Burgh Haamstede. Er is een wandeling over het landgoed en een Tour Classique met een kooroptreden. Het Bakkerijmuseum Om Den Broode in Zierikzee geeft een historisch beeld van de bakkerij en de Koninklijke Zeelandia BV. Kinderen kunnen een speurtocht doen door het museum. 

Noord-Brabant

De Verkadefabriek in ‘s-Hertogenbosch gaat open en verzorgt een theatrale rondleiding. Deze voormalige koekjesfabriek is herbestemd tot cultureel centrum, daarbij zijn elementen van de oude fabriek behouden. Ook het Jheronimus Bosch Art Center in de voormalige Sint-Jacobskerk is een bezoek waard, er worden mini rondleidingen gegeven. In Eindhoven kan men in het Stadswandelpark mee met een wandeling onder leiding van een VVV gids. Het park verbindt bijzondere stadsmonumenten zoals het Parktheater, het Dr. Anton Philips Observatorium en het Parkpaviljoen, gevestigd in het voormalige koetshuis. Kasteel Heeswijk in Heeswijk-Dinther bestaat als ‘Kasteel van Brabant’ al ruim duizend jaar en opent haar deuren, verschillende generaties kasteelheren vertellen hun verhaal en er worden adellijke dansen opgevoerd. 

Limburg

De Weerter Stadsbrouwerij opent haar deuren voor publiek, het pand uit 1912 is in 2016 in oude glorie hersteld. Het publiek kan een rondleiding volgen en leren over het brouwproces. In Roermond is de ECI-Cultuurfabriek een monument dat uitstekend in het thema past, de fabrieksgebouwen die ooit van ECI waren zijn herbestemd tot cultuurcentrum waar men theater, film, muziek, exposities en horeca vindt. Er zijn rondleidingen en op zondag kan het publiek allerlei cursussen uitproberen. Ook in Maastricht is genoeg te beleven, zo kan het publiek de Kluis in Grotten Noord bezoeken. Gidsen vertellen over de geschiedenis van de Kluis en rijksbewaarplaats, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog schatten werden bewaard. 

De BankGiro Loterij Open Monumentendag wordt jaarlijks in het tweede weekend van september georganiseerd door projectbureau Open Monumentendag in samenwerking met de BankGiro Loterij. Met dit evenement willen zij gezamenlijk de aandacht voor de monumenten vergroten door dit bijzondere Nederlands cultureel erfgoed toegankelijk te maken en het daarmee te behouden voor een breed publiek. De BankGiro Loterij, de cultuurloterij van Nederland, is in 2019 voor het vierde jaar hoofdpartner van de Open Monumentendag.

Open Monumentendag is een activiteit van Stichting Nederland Monumentenland.