Kennisuitwisseling, best belangrijk! Met elkaar, met andere branches en met het buitenland. Het Chartered Institute for Archaeologists in Groot Brittanië heeft ieder jaar een congres en dit jaar was het thema van het congres “Archaeology: A Global Profession”. Maar hoe vergelijkbaar en mondiaal zijn we als beroepsgroep? Hoe gelijkgestemd zijn onze ideeën als het bijvoorbeeld gaat over de bewustwording van gelijkwaardigheid binnen ons beroep?
Op 20 april jl. was ik in de gelegenheid om op het congres van het Chartered Institute for Archaeologist (CIfA) in NewCastle te spreken. In de sessie ‘How are we making archaeology accessible for all and are we doing it well enough?’. Over diversiteit en archeologie. En kaas… Kaas?
Ja, dat zat zo… ik was dus vorig jaar al naar het congres geweest en kwam erachter dat deze prachtige archeologische branchevereniging een eigen ‘Equality&Diversity’ groep heeft. Ik wist niet eens dat zoiets mogelijk was in de archeologie! En toen begon ik me af te vragen waarom we zo’n groep in Nederland niet hebben. We zijn erg goed in het onszelf verenigen in allerlei kleine specialiteitsgroepen (niet echt in het onszelf als branche verenigen …), maar waarom niet een diversiteitsgroep?
De mogelijkheden en kansen die ik ontdekte tijdens het congres en binnen deze groep, zetten me aan het denken over het maatschappelijk belang van archeologie. De kansen zijn vaak nog onbenut in Nederland. Ik begon me af te vragen of we achter lopen of dat er iets anders aan de hand is.
Enabled Archeology, een groep waar ik bij betrokken ben, kreeg de gelegenheid om tijdens het volgende CIfA-congres een sessie te organiseren onder de vlag van de Equality and Diversity-groep. Ze wilden abstracts. Dus ik dacht: ‘ach, ik word toch niet gekozen, dus ik kan wel steun bieden door een abstract in te dienen om aan te tonen dat er in Nederland mensen zijn die aan verandering in toegankelijkheid denken’. Ik besloot om vanuit het Nederlands perspectief te schrijven, en ik besloot ook de vragen die nog steeds in mijn gedachten waren, op te nemen: Waarom is er een gelijkheids- en diversiteitsgroep binnen de Britse archeologie, maar niet in bijvoorbeeld de Nederland? Is er een ‘Equality & Diversity Group’ binnen de Britse archeologie omdat er meer problemen zijn in het Verenigd Koninkrijk met gelijkwaardigheid in archeologie? Of is er zo’n groep, omdat Groot-Britannië meer bewustzijn creëert op gebied van diversiteitsvraagstukken? Wat doen archeologen in het buitenland om archeologie voor iedereen toegankelijk te maken, als ze er überhaupt al iets mee doen?
Anderhalve maand later kreeg ik een email: ik was een van de ‘uitverkorenen’! Eh …, ja, geweldig! Maar dat was geen onderdeel van het plan. Nu moest ik antwoorden op mijn vragen vinden …. Hoe doe je dat ?! Ik besloot om mensen te interviewen die al veel langer met dit onderwerp bezig zijn. Niet alleen archeologen, maar ook anderen in de erfgoedwereld. En dat was zo leuk! Ik had fijne open, eerlijke en inspirerende gesprekken. En gelukkig, ergens tijdens deze interviews, begonnen dingen op hun plek te vallen. Ik was in staat om conclusies te trekken. Ik was erg benieuwd hoe de Britse archeologen op deze conclusies zouden reageren.
Maar hoe maak je nou indruk op onze vakbroeders en -zusters van over ‘de grote sloot’? Midden in de nacht had ik het: kaas …. Ik moest kaas hebben, natuurlijk: ik ben een Hollands Kaasmeisje!
Ik weet niet 100% zeker hoe het zo kwam, maar iemand begon op 19 april een discussie op twitter, over het gebrek aan kaasproeverijen tijdens een andere presentatie … en zo begon het gerucht van de kaas rond te zingen.
Voordat ik mijn presentatie begon, introduceerde ik mijn kaasplank. Ik had een Danish Blue, een Franse Brie, een Engelse Cheddar en natuurlijk Goudse kaas. Ik vroeg het publiek de kaas in het achterhoofd te houden. Ik vertelde het verhaal van het kiezen van mijn scriptieonderwerp (helaas niet de zo gewenste combinatie van vrouwenstudies en archeologie), eerste onderzoek stadia naar diversiteit in de Nederlandse archeologie (die ontbreekt, maar blijkbaar makkelijk terzijde kan worden geschoven…) en de gemene deler in de interviews (we doen niet genoeg, we zijn niet eens dichtbij diversiteit in de Nederlandse archeologie, mensen uit verschillende doelgroepen in de gemeenschap herken zich niet in de verhalen die we brengen naar het publiek. We lopen in vergelijking met andere Europese landen achter. Diversiteit heeft zoveel te bieden bij het interpreteren van onze data, dat we de wetenschap te kort doen door niet de diverse mensen te betrekken, al deze ‘minderheidsgroepen’ , deze verschillende perspectieven). Ik schilderde het beeld van de verschillen in achtergrond en cultuur tussen Nederland, Groot-Brittannië en Duitsland. Ten slotte liet ik zien dat we in Nederland zeker niet iedereen betrekken bij archeologie. Niet omdat we het niet willen, we zijn ons gewoon niet bewust van het verschijnsel diversiteit. Bewustwording lijkt een cultureel fenomeen te zijn, waarbij het de Nederlanders op dit moment ontbreekt aan de juiste voedingsbodem. Maar alles is nog niet verloren: in Nederland kan een verdienmodel het antwoord zijn om van diversiteit een urgente noodzaak te maken.
De grote vraag is: zit er meerwaarde in kennisuitwisseling? Elk land, elke cultuur moet analyseren waar ze staan op gebied van bewustzijn. Oplossingen voor meer diversiteit zijn zo divers als de betrokkenen. We kunnen kennis uitwisselen, maar we moeten ons ervan bewust zijn dat het een maatoplossing vergt. Er moet draagvlak zijn, anders heb je geen plek om die kennis te verankeren. Terug naar mijn kaasplank: de gemene deler hier is dat alles op de plank kaas is. Net als bij bewustwording creëren, moeten de kazen op verschillende manieren worden gecultiveerd om te passen bij de smaak van bepaalde groepen mensen. Ze smaken allemaal goed op hun eigen manier. Maar bij verkeerde behandeling … zullen ze gaan stinken!
De presentatie is natuurlijk niet het einde van mijn reis: ik wil de communicatielijnen wijd open houden en ideeën uitwisselen, met name hier in Nederland. We weten dat sommige van ons zich in hun werkomgeving niet veilig voelen in hun diversiteit (van seksuele geaardheid tot mentale gezondheid, van gender tot lichamelijke beperking). We moeten meer bewustzijn creëren om samen aan dat gevoel van veiligheid te werken. Ik wil graag iedereen oproepen om sociaal betrokken te raken en ideeën te verzamelen om de archeologische werkplek voor iedereen tot een fijne omgeving te maken. Hoe krijgen we het gesprek op gang? Hoe denken we buiten de gebaande paden? En gaat het mij dan om het publiek of om de archeoloog? Beiden! Volgens mij zijn dit communicerende vaten, zonder diversiteit in je branche, geen divers publiek. Ik ben nog steeds overtuigd: als we als archeologen geen verantwoordelijkheid nemen in genereren van betrokkenheid, zullen we niet alleen deze doelgroepen voor de archeologie verliezen, we zullen alle relevantie in de maatschappij verliezen!
Marloes Van der Sommen
Laatste berichten van Marloes Van der Sommen (toon alles)
- Diversiteit, Archeologie en…Kaas! - 23 mei 2017
- Nationaal Centrum voor Community archeologie? - 5 november 2016
- Archeologie en kwaliteit van leven: tijd als vluchtig gegeven - 25 oktober 2016