Mergelgroeve De Schark in Maastricht is vrijdag, 29 september geopend door Commissaris van de Koningin Theo Bovens. De groeve de Schark in het onderaards gangenstelsel van de St. Pietersberg is onder meer bekend vanwege de kerstnacht in 1944 van Amerikaanse soldaten voordat ze naar het Ardennen-offensief in 1944 vertrokken. De opening van de groeve met zijn gedenkplaats vond plaats met een delegatie van de Joint Forces Command Brunssum.
Twee jaar geleden kwam met de versteviging van de ingangspartij en het stabiliseren van enkele groevepilaren in de beroemde Maastrichtse Groeve de Schark een einde aan een grootschalig herstelproject van de Zuid-Limburgse kalksteengroeven. Ruim vijf jaar werkte de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg, IKL met vrijwilligers van de Studiegroep Onderaardse Kalksteengroeven (SOK) aan het herstel van zestig van de 556 in Nederland bekende groeve-ingangen. De opknapbeurt bedroeg een miljoen euro.
De Provincie Limburg (Provinciaal erfgoedbeleid), Europa (SGB, SOSII) steunden dit initiatief. Met aanvullende middelen van IKL en de Nationale Postcode Loterij en beperkte bijdragen van eigenaren werd voor dit project 1 miljoen euro verzameld. Met het werk kon een belangrijk deel van het onderaards ecologisch en cultuurhistorisch erfgoed van Limburg worden veiliggesteld.
Naast het tegengaan van de verstoring van vleermuizen en vernieling van opschriften door ongewenste bezoekers is gericht gewerkt aan het voorkomen van onveilige situaties zoals instortingen.
De maatregelen die IKL met steun van particulieren en andere groeve-eigenaren als de stichting ir. D.C van Schaïk, het Limburgs Landschap, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en diverse gemeenten kon uitvoeren, waren in de eerste plaats gericht op het wegnemen van de meeste directe bedreigingen. Het werk varieerde tussen het openmaken van dichtgeslibde ingangen, het herstel en plaatsen van toegangspoorten, stabiliseren van groeve-pilaren die dreigden te bezwijken, het opschonen van de bovengelegen begroeiing en de afsluiting van de gevaarlijkste gebieden In het kader van deze restauratie werden uiteindelijk zestig van 556 groeve-ingangen hersteld.
Oorlogsmonument laatste grote klus
De laatste grote klus was aan Groeve De Schark in de St Pietersberg in Maastricht. Deze groeve geldt als een belangrijke plekken van Limburg waar vleermuizen overwinteren en is om die reden beslist het beschermen waard. Ze bevat nogal wat bijzondere kunsthistorische objecten, maar is vooral bekend als oorlogsmonument. In een kapel van de Schark vond tot 2007 jaarlijks een herdenkingsdienst plaats met Kerstmis. In deze dienst worden de honderden Amerikaanse soldaten van de Old Hickory herdacht die eind 1944 sneuvelden in de velden en wouden van de Ardennen. Voor vertrek naar het front woonden nogal wat soldaten hier in deze groeve hun laatste Kerstviering bij. In 2007 werd de groeve gesloten vanwege de instabiliteit van een aantal gangen in het stelsel.
Een andere aansprekende restauratie was het herstel van de compleet vervallen ingangspartij van de “Romeinse katakomben’. Dat is al decennialang een van de toeristische trekpleisters van Valkenburg. Door restauratie werd dreigende sluiting van beide groeves voorkomen.
Ondergronds Nationaal erfgoed
Verborgen in de ondergrond van het Mergelland liggen maar liefst 287 kalksteengroeven. In de volksmond worden deze erfgoederen ook wel grotten genoemd. Ze zijn het resultaat van de eeuwenlange winning van de mergelblokken voor de bouw. De omvang van deze geheimzinnig, weinig toegankelijke onderaardse “landschappen’ in Zuid-Limburg beslaat maar liefst 368 ha. Als onderaardse natuur en cultuurhistorische monumenten zijn ze in nationaal opzicht een fenomeen apart. Ze zijn het resultaat van menselijke vormgeving en vindingrijkheid, eeuw na eeuw. Naast de sporen van de ‘blokbrekers’, de vele opschriften en andere kunstzinnige uitingen kan men hier de geologische geschiedenis van Zuid-Limburg aflezen. Daarnaast herbergen de groeven nogal wat vleermuizen. In omvang variëren ze van zeer uitgebreide doolhoven tot eenvoudige nissen. Na het uitgeput raken van de mergelwinningen, werden de vaak zeer uitgebreide stelsels in tijden van oorlog en onlusten gebruikt als vlucht- en bergplaats. Een aantal van de duistere labyrinten in Maastricht en Valkenburg is ook van grote betekenis voor het toerisme. Honderdduizenden bezoeken jaarlijks de ondergrondse landschappen van Zuid-Limburg. Dit toerisme vond overigens ook al in de 17 en 18 eeuw plaats. De betekenis van dit monumentale erfgoed is dan ook groot.
Instortingsgevaar ondergronds landschap
De aanleiding van dit project was een grootschalige inventarisatie van alle groeves door de SOK. In de periode 2003 tot 2005 stak een veldgroep van 35 vrijwilligers van de Studiegroep Onderaardse Kalksteengroeven (SOK) van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg 1600 uur in het onderzoek naar de toestand van alle 556 groeve-ingangen. Naast de betekenis voor de natuur, geologie en de cultuurhistorie keken ze naar de veiligheid van de ingangen en mogelijk instortingsgevaar.
De conclusie van de onderzoekers was dat een herkenbaar ‘onderaards landschap’ niet behouden kan worden zonder gericht herstel en planmatig beheer. In totaal droeg de SOK 207 ingangen aan, waarvoor maatregelen nodig zouden zijn. In de afgelopen periode stonden diverse overheden en instanties borg voor het programma voor het herstel, de inrichting en het beheer van 60 ingangen die de eerste prioriteit kregen. Door het herstelwerk en het duurzaam beheer door de eigenaren en actieve vrijwilligers kunnen deze onderaardse cultuurlandschappen ook voor de generaties na ons (be) leefbaar blijven.
Eind dit jaar kunnen kleine groepen de groeve onder leiding van het VVV bezoeken.
Geef een reactie