Er is waarschijnlijk veel geld mee gemoeid, de woningbouw bij de Rotterdamse Euromast. Dat blijkt wel uit het grote aantal afbeeldingen die er over de plannen op het internet te vinden is. De meesten zijn artist’s impressions, geidealiseerde voorstellingen van wat er straks aan moois wordt neergezet. Kosten nog moeite lijken gespaard. Het is goed om je af te vragen wat de impact van die beelden is. Op de beslissers en op het zo belangrijke draagvlak bij het publiek.
Dit artikel gaat niet over het wel-of-niet van de Rotterdamse plannen. Het wil de invloed van de artist’s impressions op de besluitvorming bij bouwprojecten en gebiedsontwikkeling agenderen. Voorbeelden (voor en na) en reacties zijn welkom! redactie@erfgoedstem.nl
Mooie plaatjes vervangen mooie praatjes
Het is moeilijk om jezelf een beeld te vormen van iets dat er nog niet is. Dat speelt een grote rol bij bouwprojecten. Naast de lang bestaande bouwtekeningen wordt er gebruik gemaakt van zogenaamde ‘artist’s impressions’.
Vroeger werden die plaatjes met de hand getekend en ingekleurd, vaak door de architect zelf of door één van zijn creatieve medewerkers. Het was duidelijk te zien dat het om een voorstel ging.
Tegenwoordig is het maken van artist’s impressions een specialisme, ondersteund door steeds geavanceerder software. Een specialisme waar ook goed voor betaald wordt. Het verschil tussen een ‘impressie’ en realiteit is bijna verdwenen. In sommige gevallen moet er goed gekeken worden of het om een al bestaande, of een toekomstige situatie gaat.
Idealiseren
Wat gebleven is, is dat een artist’s impression idealiseert wat er in de toekomst moet worden gerealiseerd. De plaatjes tonen bijna zonder uitzondering een heerlijke wereld, de zon schijnt altijd, alles is nieuw en opgeruimd en de mensen die erin rondlopen hebben alle tijd en zijn gelukkig.
Met het steeds realistischer worden van de beelden en de opkomst van de digitale media is de kracht van de artist’s impression sterk toegenomen..
De plek die de impressie inneemt in het beslisproces is daarmee belangrijker geworden, zeker wanneer de publieke opinie een factor is, zoals in het voorbeeld van het Rotterdamse plan voor bebouwing rondom de Euromast.
Behoud van de oude situatie
Voor mensen die zich hardmaken voor het behoud van een bestaande situatie, zoals in de wereld van het gebouwde erfgoed vaak het geval is, kan de opkomst van de geavanceerde artist’s impression nog eens een extra bedreiging zijn. Het is relatief makkelijk om een glimmend nieuw gebouw te idealiseren maar hoe idealiseer je een bestaande door de tijd aangetaste situatie?
En als je dat al zou kunnen, hoe weersta je de financiële kracht van projectontwikkeling die de harten van het grote publiek weet te bereiken met breed-verspreide ideaalbeelden. In plaats van mooie praatjes gaat het tegenwoordig vooral om mooie plaatjes.
De bestaande situatie staat eigenlijk altijd 5-0 achter wanneer de architecten beginnen te tekenen.
Voorbeelden
Hieronder een aantal voorbeelden van wat er de afgelopen maanden via de media aan artist’s impressions verspreid is met betrekking van de plannen voor nieuwbouw rondom de Euromast.
Als eerste een maquette van de geplande toekomstige situatie van het Park. We zien een oase van groen, omsloten door glimmend water. Het beeld doet denken aan Central Park in New York. Het drijvende schip rechtsonder in beeld, in een warm oranje toon, geeft het plaatje een mooi accent en maakt de kleur groen nog frisser. De nieuwe geplande rij schoon witte gebouwen heeft dezelfde kleur als de wegen en de grond onder de bomen. Ze brengt neutrale rust in het geheel, je zou de gebouwen bijna bedanken voor het houvast dat ze in het pointillistische plaatje brengen.
Het volgende plaatje laat het duidelijk zien: het saaie grijze Rotterdam zal nooit meer hetzelfde zijn na de keuze voor deze steenrode lintbebouwing. Zelfs de gebouwen van Koolhaas en de geliefde Erasmusbrug van Ben van Berkel doen niet meer mee. Ook hier versterkt de rode kleur het achterliggende groen
En hieronder, frisblauwe volumes die aan de rand van een binnenrollend natuurgebied staan. Wonen met je voordeur in de stad en je achterdeur in de ongerepte natuur. Wie wil dat nou niet? Lawaaierig verkeer, vuilcontainers en rondhangende jongeren bestaan hier niet meer
Het beeld hieronder is al bijna niet meer van echt te onderscheiden. We staan buiten, het is zomer en het zonnetje schijnt. Het verhaal ‘klopt’ alleen voor de zomerse dagen die we in Nederland hebben. Maar een behoorlijk deel van het jaar is het toch ook koud en grijs.
Het beeld hieronder is ook een montage, maar duidelijk niet gemaakt door de promotors van de plannen. We zien een realistisch grijze stad, met even realistich dicht op elkaar gebouwde appartementsgebouwen. Verder zien we bovenleidingen van de tram, de grauwgroene bosjes voor de gebouwen en een grijze achtergrond.
Tenslotte hieronder een écht en ongemanipuleerd beeld. Het laat de Euromast zien op een typische Nederlandse dag: kale bomen, stapelwolken en er staat een aardige wind!
Goed om hier aandacht aan te besteden, ook al zijn stadsbewoners zich zeer bewust van de werking van droombeelden. Jammer dat bestaand erfgoed als niet aantrekkelijk wordt neergezet. Zeker in een stad als Rotterdam is er brede waardering voor doorleefde gebouwen en wijken met en rafelrandje, waar het leven overheen is gegaan. Beter dat dan een gebotoxt stadsbeeld. Niets zo vervreemdend als dat.
Dat komt ons, Bomenridders Dordrecht, zeer bekend voor. Wij hebben te maken met een ‘artist impression’ van de Spoorzone hier. Daar staan weinig belangrijke stenen monumenten (die behouden blijven), maar deste meer belangrijke bomen en bomenrijen en -groepen. Bij een publiek debat op de lokale radio hebben wij gepleit voor het om die bestaande bomen heen bouwen. Vervolgens: “Meteen een aantrekkelijke groene omgeving is ook heel goed voor de verhuur- of verkoopbaarheid van nieuwe woningen. Dan kan de stad ook veel sneller zijn groeidoel halen, in plaats van eerst een winderige zandwoestijn te creëren en vervolgens een steriele steenwoestijn vol ielige sprietjes van bomen.”
Het wordt verkocht met groen, doch uitgevoerd in steen.
Niet nieuw, wel waar.
Artist impressionisten, de mooiermakers dan het in werkelijkheid wordt, bedoeld om de domme burger om de tuin te leiden.
Eigenlijk zouden deze mooiermakers verplicht moeten worden om hun voorstelling alleen op een grauwe regenachtige dag voor te stellen en dan wanneer er weer eens een verkeersopstopping in de stad is. Ben benieuwd hoe al die zonnige en vol met vrolijke mensen en groene bomen gevulde plaatjes er dan uitzien.
De artist impression wordt vaak al ingezet voordat er echt architectonische ontwerpen zijn gemaakt voor de gebouwen. Een probleem is dat gemeenten meestal niet in staat zijn de architectonische kwaliteit van gebouwen (en de landschappelijke kwaliteit van de openbare ruimte) in het vervolgproces goed te sturen en te borgen. Door politieke onwil en/of ambtelijke onmacht en onkunde. Omdat ontwikkelaars in de loop van het proces van de uitwerking van de plannen vrijwel altijd op architectonische kwaliteit bezuinigen valt dan de gerealiseerde bebouwing enorm tegen.