Wen Shu Pavillion (herbouw 2000) Foto: Mlogic via wikimedia
In de westerse perceptie van monumentenzorg ligt er een sterke nadruk op het behoud van historisch materiaal. Het is bijna een vanzelfsprekendheid dat wanneer een historisch gebouw moet worden gerestaureerd, men uiterst terughoudend omgaat met historiserende herbouw. Al te historiserende herbouw is in westerse ogen ‘niet authentiek’ en daarmee ook ‘geschiedvervalsing’.
Op het bouwen van complete kopieën van oude gebouwen wordt al helemaal neergekeken, ook daarin ziet men geen authenticiteit. Ondanks hun enorme aantrekkingskracht is de discussie rondom de potentiële herbouw van verdwenen middeleeuwse donjons als die in Gennep, Hernen of van het Valkhof in Nijmegen wat dat betreft sprekend. En om die zelfde redenen zal het ook bij de herbouw van het Paleis van Volksvlijt in Amsterdam hoogstwaarschijnlijk wel altijd bij wishful thinking blijven.
Een gebrek aan authenticiteit reduceert een nagebouwd gebouw tot het domein van toerisme of het niveau van een attractiepark. De historisch wetenschappelijke wereld walgt daarvan en heeft het al snel over ‘disneyficering’ en ‘geschiedvervalsing’.
Door die afkeer krijgt het bouwen met een methodiek, of volgens een filosofie die inmiddels dood is, geen plaats in de huidige bouwwereld en al helemaal niet bij de praktijk van de erfgoedbescherming.
Gyeongbokgung Gangnyeongjeon, Seoul (herbouw 1994) Foto: Naturehead via wikimedia
Aziatische authenticiteit
Bij een reis naar Oost Aziatische landen valt het al snel op dat men een heel andere kijk op dit soort ‘authenticiteitskwesties’ heeft. In bijvoorbeeld China, Thailand en Zuid-Korea is een hele reeks compleet herbouwde tempels en paleizen te vinden. ‘Historische gebouwen’ waarvan het bouwmateriaal feitelijk nog geen 50 jaar oud is. Klimaat en oorlogen hebben de bouwwerken regelmatig verwoest, maar zij zijn steeds opnieuw op precies dezelfde wijze herbouwd, inclusief de decoratieve schilderingen.
Deze gebouwen worden, ondanks de afwezigheid van elk historisch materiaal als veel meer gezien dan alleen maar een toeristische attractie. In hun vorm en bouwwijze leven de gebruiken en de (bouw)-cultuur van het land voort. Historisch materiaal is daar niet bij nodig.
Bij herbouw is het de kunst om de historische bouwwijze van oude meesters zo nauwkeurig mogelijk te benaderen en het bouwambacht zo origineel mogelijk te behouden. Men streeft deze gebruiken te behouden, niet omdat zij nog nut hebben, maar omdat het verlies ervan de eigen cultuur en identiteit beschadigd.
De westerse methode van behoud, waar bijvoorbeeld het plaatsen van een lift en andere faciliteiten acceptabel is om de exploitatie voor behoud rond te krijgen, is daardoor in Azië juist onbespreekbaar.
Meten met twee maten?
De oosterse visie kan als een exotische curiositeit worden beschouwd, maar de lijn die wij in het westen bij ons gebouwde erfgoed hanteren is ook bij ons geen gemeengoed in alle sectoren. Zo is het bij de schilderkunst wel gebruikelijk dat een werk bij beschadiging minutieus wordt hersteld. Het is ondenkbaar dat een beschadigde Rembrandt wordt ‘herbestemd’ door het beschadigde deel opnieuw te laten invullen door een moderne kunstenaar. Het intellectueel kunstenaarschap wordt bij schilderijen van een veel hoger belang geacht dan het materiaal.
De schoonheid van het immateriële
Als we vinden dat architectuur ook kunst is, waar ligt dan het kantelpunt waarop de waarde van het materiaal de waarde van het kunstenaarschap overstijgt? Als erfgoedprofessional houd ik mij dagelijks bezig met behoud van ons gebouwde erfgoed. Ik geloof in de traditie die we op dit vlak in Nederland hebben opgebouwd, maar ik kan er niet onder uit dat er een zekere schoonheid bestaat in de filosofie die ervan uitgaat niet het materiele goed, maar het intellectuele gedachtengoed, de kunstzinnige gedachte en de historische bouwwijze in ere te houden.
Chinees – Nederlandse verkenning
Voor iedereen die geïnteresseerd is in dit onderwerp is er op vrijdagmiddag 22 april een Chinees-Nederlands forum over gebouwd erfgoed. Chinese en Nederlandse erfgoedexperts laten elkaar zien welke rol erfgoed in hun maatschappij speelt en hoe ze daar mee om gaan.
Het forum vindt plaats in Paviljoen Welgelegen, het provinciehuis van Noord-Holland in Haarlem. Bijwonen is gratis. Aanmelding verplicht: http://ivem.nl/uitnodiging-chinees-nederlands-erfgoedforum/
DATUM 22 april 2016
PLAATS Provinciehuis Noord-Holland, Haarlem
INLOOP 13:00
PROGRAMMA 13:30 – 17:30
BORREL 17:30
Sebas Baggelaar
Laatste berichten van Sebas Baggelaar (toon alles)
- Gemetalliseerd beton, een unieke Nederlandse vinding - 8 juni 2017
- Slooplustig Oss: ‘bijna een openluchtmuseum’ - 23 maart 2017
- Sloop historische Valeriuskliniek Amsterdam begonnen - 28 januari 2017
Geef een reactie