Een reeks erfgoedtochten en een zoektocht en herstelactie van de ‘schietbaan’ van de Burgerwacht Stramproy is genomineerd voor de Erfgoedprijs Weert. Via diverse ‘erfgoedwandelingen’ vestigde een werkgroep van de dorpsraden Stramproy en Altweerterheide de aandacht op de landschappelijke betekenis, het groen, de geschiedenis, glans en de identiteit van de Stramproyerheide: de verbondenheid van de streek met dit oude landschap.
Tijdens de tochten gingen de gidsen niet alleen in op de staat en het verhaal van dit oude cultuurlandschap maar ook op de historische verbindingen en verborgen rijkdom aan erfgoederen.
Mensen maakten dit landschap tot wat het is. In de toekomst zal dat niet anders zijn. Bewoners en andere belangstellenden stonden tijdens de vijf kilometer lange tocht versteld van de veelheid aan verhalen die er te vertellen zijn in de ‘landschapskamers’ en historische plekken. Een deel van de informatie was afkomstig van oudere bewoners die in voorgaande jaren geïnterviewd werden. Zij wezen op diverse ‘verborgen leestekens in het landschap, nooit eerder gedocumenteerde plekken, toponiemen en praktijken. De verzamelde informatie kregen de deelnemers aan deze tochten mee op een kaart.
Biografie van een Grenslandschap
Meer dan 300 deelnemers maakten inmiddels kennis met de ‘ verborgen biografie van dit Grenslandschap’. Tijdens de tochten wordt nadrukkelijk stilgestaan bij de sporen die de mens hier gedurende eeuwen heeft nagelaten. Van oude (dubbele) wegen, schuilplaatsen, houtwallen, van het in het hout verborgen ‘klein Vosseven’ waar tot 1918 nog turf gestoken was. Door vrijwilligers herstelde heideterreintjes. Een oud bleekveld en een ‘schuitplaats van een familie die van de visvangst leefde. Van Duitse militaire barakken en een zoeklicht. Tot de geschiedenis van de ‘landweer en de dichtgeschoven grachten van de Bocholtergraven uit 1400.
Aan de hand van een goed verhaal werden de zicht- en voelbare spanning en de verbindingen met de grens tot uitdrukking gebracht. Het kleinschalig landschap van de hoog gelegen Stramproyerheide, tussen de deels hele open Peelmoerassen van het Wijffelter- en Stramproyerbroek kent een enorm gevarieerde geschiedenis. Iets dat nog deels lees- en beleefbaar is aan het patroon van zandpaden, golvende zandruggen, devotiepunten, houtwallen, heide en graslandjes. Maar ook aan historische smokkelplekken, een in het landschap schuilgaande schietbaan, hele oude handelswegen die bij elke inval weer werden gebruikt door legers (tot Napoleon toe) Van een oud vaartje naar een ‘visserswoning’, kleine ‘eenmansakkers’ van boeren en ooit markante ontginningsbanen ‘op de Graus’. Het is een verhaal van de schrale zandgronden: hard werken en armoede.
Overdragen
Tijdens de verhalentochten is nadrukkelijk ook geluisterd naar de inbreng van de bewoners die de initiatiefnemers op andere verborgen geschiedenissen wezen: zoals die van de bijenschans, de schietbaan van de Burgerwacht uit de jaren 30, en de Blokhut van de Jonge Wacht. De initiatiefnemers van deze tochten hadden direct in de gaten, dat er dubbelslagen mogelijk waren. Zeker wanneer ervaren gekoppeld kan worden aan bewaren en verder overdragen aan nieuwe generaties. Zo is een goed bezochte zoekactie op touw gezet naar de ‘schietkelder’ van de burgerwacht die ook daadwerkelijk in de welvende laagtes van de voormalige heide werd teruggevonden. Na het verwijderen van een grote hoeveelheid Bospest (Amerikaanse Vogelkers) door vrijwilligers is de schietbaan weer opnieuw zicht- en beleefbaar.
Meerwaarde voor gebied
Het initiatief, de activiteiten en ontwikkelde werkwijze en middelen die in nauwe samenwerking met een hele grote groep bewoners zijn uitgewerkt, kunnen zo opgenomen worden in inspirerende erfgoed- en gezondheidsprogramma’s. Maar bovenal kunnen dit soort lokale ‘beeldverhalen’ een belangrijke stimulans zijn om de omgevingskwaliteit op de agenda te zetten en te houden van de streek. De tochten, verhalen, en gezamenlijk uitgevoerde werk- en zoekactiviteiten vormen een verbindend element. Niet alleen de identiteit van de plekken komt naar voren, maar ook de betrokkenheid en energie van bewoners. Vandaar dat deze aanpak heel bruikbaar is voor het aanbrengen van meerwaarde bij ‘gebiedsontwikkelingen’, met en vanuit de streek. Respect voor de omgeving, de geschiedenis en de sociale context is daarbij het uitgangspunt. Vanuit een veelheid aan motieven besluiten bewoners, genodigd om hun kennis en vaardigheden in te zetten voor nieuwe verbindingen en draagvlak.
Waarom verhalen en geen plan?
Bij het vertellen van verhalen gaat het om het delen van een inspirerend verhaal. Om het overdragen van betekenis die mensen hier ooit (in tijd en ruimte) aan gehecht hebben en die beelden willen delen. Om anekdotes, een gedicht, een moment van stilte. Maar ook luisteren naar de inbreng van anderen. Het gaat om het doorvertellen. En daar is durf voor nodig. Goede verhalen zetten aan tot actie. Het inspireert mensen ook om over te gaan tot herstel en beheer. Authentiek, samen met anderen! Mensen willen graag onderdeel zijn van dat verhaal. Wat ze deden en nalieten. Wat lukte en mislukte. Waar gehaald is en gebracht. Maar ook de plekken voor de rust en inkeer. Dat delen van het verhaal is en blijft bepalend voor het landschappelijk beeld, het groen, de geschiedenis, glans en de identiteit van deze hoek. Door het delen kan het zich vermenigvuldigen. En dat is zoveel meer dan een ‘plan’.
Toekomstwaarde
Er staan de komende tijd ook nog andere ‘gewenste herstel en beheeracties op stapel’. Op 26 november 2016 een nieuwe gezamenlijke werkdag, in de in 1929 door de Royer fanfare feestelijk geopende schietbaan bij de ‘Zevensprong’. In Stramproy worden nu al mensen genodigd om hun herinneringen (en foto’s) aan Blokhut, Schietbaan en Zevensprong te komen delen. Er wordt hiervoor een kleine foto-expositie en tentoonstelling ‘met vondsten’ ingericht.
De Stramproyerheide: Een historisch landschap met toekomstwaarde.
Iedereen van harte welkom op 26 november!
Geef een reactie