Monumentencongres 2021: rood-groen erfgoed in de knel

Monumentencongres 2021 vond plaats in het Koninklijk Instituut voor de Tropen

Het Monumentencongres 2021 voelt als een reünie: na twee jaar kan de erfgoedsector eindelijk weer samen komen. Het is druk, veel bekende gezichten en de koffiepauze was te kort. Maar temidden van al die gezelligheid wordt een belangrijk thema besproken. 

Het thema van deze editie van het Monumentencongres is Natuurlijk monumenten, waarbij de verhouding tussen groen en rood erfgoed centraal staat. Volgens keynote speaker Eric Luiten (hoogleraar Landschapsarchitectuur aan de TU Delft), is het een belangrijk thema. “Dit congres gaat over het aangelegde en ingerichte erfgoed, in plaats van het gebouwde. Dat is belangrijk, omdat die gegroeide ensembles en artefacten misschien wel meer nog dan de traditionele gebouwen onderhevig zijn aan verandering.”

Monumentencongres 2021. Foto: Veerle Simons

Miljoen woningen

Karel Loeff, directeur van Erfgoedvereniging Heemschut, is aanwezig. “Er kwam een interessante vraag uit de zaal aan de directies van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer over de rol van groen en rood erfgoed bij de nieuwe ruimtelijke opgaven. Komen deze in de knel bij de miljoen woningen die gebouwd moeten worden, ook buiten de stad? Staatsbosbeheer ziet kansen, en denkt dat het ook voordelen kan hebben voor de natuur. De urgentie wordt gevoeld dat het thema hoog op de agenda moet blijven staan bij een nieuw te vormen kabinet.”

Meer dan een erf!

De boerderijbiotoop van de ‘mooiste boerderij van Brabant‘ is een voorbeeld van zo’n ensemble dat in de knel raakt door woningbouw.  Gemeente Vlijmen is van plan om woningen rond deze 17e-eeuwse boerderij te bouwen. Maar een boerderij is meer dan het gebouw en het eigen erf! “Vroeger lagen de boerderijen in een stuk groen. Akkers, een moestuin, weilanden voor de dieren en een stuk natuur waar het hout gesprokkeld kon worden. En die unieke plekken zijn enorm aan het verdwijnen in Brabant”, reageerde Stichting de Brabantse Boerderij op het plan. Ook andere erfgoedverenigingen keerden zich tegen de nieuwbouwplannen. Momenteel ligt de zaak bij de Raad van State.

Monumentencongres 2021. Foto: Veerle Simons

Samenwerken

Terug naar het congres. “De centrale boodschap lijkt te zijn dat er meer moet worden samengewerkt”, merkt Sebas Baggelaar, werkzaam bij MOOI Noord-Holland, op. “Niet alleen tussen groen en rood moet er worden samengewerkt, maar ook op verschillende beleidsniveau’s en met andere sectoren. Er komt steeds meer op de erfgoed sector af, omdat de schotten worden afgebroken. Maar dat betekent ook dat de erfgoedsector makkelijker op zoek kan gaan naar ondersteuning uit de andere naastgelegen sectoren om oplossingen te vinden.”

Ook voor Veerle Simons, werkzaam bij MUST Stedebouw, springt deze boodschap eruit. “Werk samen met bewoners, erfgoedorganisaties, maar ook met mensen die wellicht anders denken over erfgoed, zoals stedenbouwers of de afdeling marketing, dat was een belangrijke boodschap van het congres.”

Wel heeft ze nog een tip voor volgend jaar: “Wat ik persoonlijk jammer vind is het gebrek aan ‘andersdenkenden’ in de zaal en op de bühne. Daar valt nog een wereld te winnen.”