Pilot landelijke monumentendatabase in 3D

Demo Gebouw 8 Wapendepot Hembrug overzicht binnenruimte 1e etage Beeld via Erfgoedmagazine

Virtueel rondlopen in alle Nederlandse monumenten

Sinds zeven jaar wordt er gebouwd aan een landelijke digitale monumentenmonitor. Naast fotobeelden bevat de monumentenmonitor informatie over de locatie van monumenten, de staat van onderhoud, oorspronkelijke en huidige functie, en eventuele leegstand. In de nabije toekomst komt daar misschien een nieuwe invalshoek bij: de digitale beleving van monumenten in drie dimensies.

Van de duizelingwekkend hoge ramen in de voorgevel, het fijnmazige reliëf in de pilasters of de aderen in de marmeren lambrisering van het voormalige verblijf van de rijke bankier Henry Hope; we kunnen het allemaal vanuit onze luie stoel beleven en bestuderen. Sinds kort is namelijk een 3D-weergave van het huidige provinciehuis van Noord-Holland, paviljoen Welgelegen, in Haarlem beschikbaar. Een virtuele tour maakt het voor iedereen mogelijk om via een tablet of computerscherm door de zalen te dwalen. En het doel is om hier in de toekomst meer monumenten aan toe te voegen.

Landelijke database

Vanaf 2012 bouwt onderzoeksbureau Fenicks samen met de provincies en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aan een landelijke digitale monumentenmonitor. Hierin moeten uiteindelijk alle Nederlandse monumenten opgenomen zijn. Want waar collecties van musea vaak al digitaal zijn vastgelegd, is er voor monumentale gebouwen en beeldhouwwerken in Nederland nog geen overkoepelende database van de landelijke collectie te raadplegen. De monumentenmonitor bevat inmiddels actuele informatie over circa 67.000 monumenten in Nederland. Die informatie stelt overheden in staat de restauratieen herbestemmingsopgave cijfermatig te analyseren. Augmented reality Het onderzoeksbureau verwerkt fotobeelden van monumenten tot een driedimensionaal model, zodat op een tablet of computerscherm accurate 3D-beelden van het monument van alle zijden bekeken kunnen worden. Met augmented reality-software is het zelfs mogelijk objecten virtueel te projecteren in een willekeurige ruimte. Het is zelfs mogelijk om om de virtuele projectie heen te lopen en in te zoomen op de details. Zo is er in het kantoor van het onderzoeksbureau een projectie te zien van de tuinbeelden van buitenplaats Beeckestijn in Velsen-Zuid. Ook kunnen bezoekers hier een virtuele tour maken door het gerenoveerde Gebouw 8 op het Hembrugterrein. Na een tijdje lijkt het alsof je werkelijk in een van de net gerestaureerde industriële ruimtes staat.

Hoge resolutie

Het onderzoeksbureau is kleinschalig begonnen met het inwinnen van de 3D-beelden bij monumenten die al openbaar toegankelijk zijn en waarvan de eigenaar ook toestemming heeft gegeven. Zo worden momenteel een aantal historische buitenplaatsen in 3D vastgelegd. Uiteindelijk worden vanaf dit najaar ook kerken, bijzondere interieurs en industriële gebouwen opgenomen om daarna de opnames steeds verder uit te rollen in Nederland.

Om te komen tot grootschalige inwinning van beelden is nu al wel gekozen voor een robuuste techniek. Per object wordt in korte tijd een grote hoeveelheid hoge resolutie fotobeelden gemaakt. Deze beelden worden vervolgens met behulp van software op basis van locatie gecombineerd tot een 3D-visualisatie. Door de toevoeging van hoge resolutie fotobeelden aan de reguliere 3D-opnames is het detailniveau van de visualisatie aanzienlijk hoger. Daarmee is dit een waardevolle aanvulling op de meer kostbare laserscans.

Digitaal schouwen

Ook wordt onderzocht of het mogelijkheid is om 3D-beelden te gebruiken bij het digitaal schouwen van monumenten. Er wordt reeds digitaal geschouwd met behulp van hoge resolutie fotobeelden. Het beoordelen van het object in 3D is daarmee een logische vervolgstap. En zo beschikt men in de toekomst ook over een digitale kopie van het object, waar in het geval van grootschalige herstel- of restauratiewerkzaamheden op teruggevallen kan worden.

Toegankelijkheid vergroten

Door de toepassing van deze nieuwe technieken kunnen monumenten snel en gemakkelijk toegankelijk worden gemaakt voor een veel breder publiek. Dat past goed bij het streven van de minister van OCW en de Europese Unie om ons erfgoed op een laagdrempelige wijze voor een groter publiek te ontsluiten. De 3D-modellen zijn nu enkel toegankelijk voor de eigenaren van de monumenten en via de nu nog speciaal voor provincies ingerichte monitors. Uiteindelijk gaat dat veranderen. Want wanneer dit op termijn uitgroeit tot iets groters, worden de meeste 3D-beelden waarschijnlijk vrij beschikbaar via een online portaal. Dit laatste uiteraard alleen met toestemming van de eigenaar. Wie weet zijn zo over een paar jaar alle openbare of toegankelijke monumenten beschikbaar in 3D.