Raadselachtige bron

CC BY SA 3.0
Berkel bij Vreden Foto: Apdency via Wikimedia

De Berkel hoort bij de Achterhoek zoals de Waal bij Nijmegen. In Zutphen, Almen, Lochem, Borculo en Eibergen gebeurt er van alles om de rivier onder de aandacht van het grote publiek te brengen. Er zijn Berkelzompen, Berkelroutes en culturele attracties rond de Berkel. En de gemeente Berkelland heet niet toevallig zo. Maar waar begint de rivier eigenlijk? Dat ze bij Zutphen in de IJssel uitmondt, wist ik wel. Ook was me bekend dat de Berkel ergens in Duitsland ontspringt. Maar waar precies? Navraag leert dat ik in Billerbeck moet zijn, een stadje in het Münsterland.

Op naar Billerbeck. De reis is al de moeite waard: de lente hangt in de lucht en het landschap is prachtig. Dat belooft veel goeds. Met zijn imposante dom, historische panden en straten met kinderkopjes is Billerbeck zelf ook bezienswaardig. Maar ik ben er om de bron van de Berkel te zoeken. Waar zou die zijn? Opeens ontdek ik een blauw bordje ‘Berkelquelle’. Ik volg de route, maar vraag me na een tijdje af of ik wel goed zit. Dan zie ik Pension ‘Zur Berkelquelle’. De bron is dus in de buurt! En inderdaad begint even verderop een natuurgebied waar een grote zandsteen met de tekst ‘Berkel-Quellgebiet. 110 km bis zur Mündung in die IJssel’ de bezoeker welkom heet. Er staan borden en bankjes en her en der informatiezuilen. Weldra blijkt dat het gaat om een rondwandeling door een gebied dat bestaat uit een ooibos, moeras, doorwaadbare plek en een vijver. Die vijver, zo vermeldt een zuil, heeft jarenlang gediend als plaatselijk openluchtzwembad. En dan zie ik ‘Die Badende’, het standbeeld van een dikke dame in een rood badpak. Ik herken haar van de foto’s. Ook aan Nederlandse zijde vinden we het beeld op meerdere plekken langs de Berkel.

Terug in het centrum van Billerbeck blijft het toch een beetje knagen. De echte Berkelbron, een duidelijk aanwijsbaar geografisch punt waar het water uit de grond omhoog komt, heb ik niet gevonden. Heb ik haar dan gemist? Bij een winkel koop ik het tweetalige en rijk geïllustreerde boek ‘Berkel – Mein Leben als Fluss/Mijn leven als rivier’. Misschien dat daarin staat waar ik moet zijn. Al bladerend valt mijn oog op een gedicht van Sander Grootendorst uit Zutphen. Hij is ook op zoek gegaan naar de bron van de Berkel. In zijn gedicht ‘Het zwembad’ laat hij de vijver, het moeras en het bos als mogelijke bronnen de revue passeren. Maar hij sluit treffend af met ‘een raadsel/is de bron/van de Berkel’. Ik ben blijkbaar niet de enige die tevergeefs heeft gezocht. De bron van de Berkel is geen punt, maar een gebied. Het levert je in elk geval een mooie wandeling op.

Deze column is eerder gepubliceerd in Achterhoek Nieuws van woensdag 17 mei 2017

The following two tabs change content below.

Gert-Jan Hospers

Prof. dr. Gert-Jan Hospers (Enschede, 1974) is economisch geograaf aan de Universiteit Twente en bijzonder hoogleraar Transitie in Stad en Regio aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Daarnaast geeft hij inspiratie, advies en begeleiding via Stichting Stad en Regio, een stichting die zich inzet voor stedelijke en regionale ontwikkeling op menselijke maat.

Laatste berichten van Gert-Jan Hospers (toon alles)

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

We hebben zorg genomen om alle rechthebbenden voor hier gereproduceerde foto's te traceren, soms evenwel zonder succes. Iemand die in dit opzicht meent rechten te hebben wordt vriendelijk verzocht om contact op te nemen met de redactie van de Erfgoedstem.