Sloop rijksmonument makkelijker dan men denkt

cc by sa 3.0
Sloopkogel. Foto: pgoyette

Op 6 mei 2015 is definitief het doek gevallen voor het klooster Sankt Ludwig te Vlodrop. De Raad van State oordeelde dat de gemeente Roerdalen terecht een omgevingsvergunning voor het slopen had verleend aan de Maharishi Vedic University. Het vonnis was mosterd na de maaltijd: op Youtube waren al filmpjes te zien van de sloop van het complex. Een bittere teleurstelling voor de vele vrijwilligers, die zich met woord en daad jarenlang voor het behoud van het klooster hadden ingezet.

Het vonnis van de Raad van State is om meerdere reden van belang. Twee ervan wil ik hier uitlichten, beide hebben betrekking op sloop van Rijksmonumenten. Ten eerste onderstreept de Raad van State – in de lijn van vorige uitspraken – dat voor de sloop van Rijksmonumenten geen speciale, zware procedure geldt. Er zijn geen dwingende omstandigheden, geen uitzonderlijke serie van gebeurtenissen nodig die maken dat een gemeente niet een omgevingsvergunning voor het slopen van een Rijksmonument kan verlenen. Als het verhaal en de belangenafweging maar kloppen. Indien gewenst kan een gemeente zelfs – beargumenteerd – afwijken van de adviezen van de monumentencommissie en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, als deze tegen sloop gekant zouden zijn.

In de Wabo worden in art. 2:15 twee volzinnen gewijd aan het verlenen van omgevingsvergunningen voor Rijksmonumenten. Een omgevingsvergunning kan pas worden verleend “indien het belang van de Monumentenzorg zich daartegen niet verzet”. In de literatuur en onder erfgoedliefhebbers is dit artikel hoopvol zo uitgelegd dat er dus nooit vergunningen kunnen worden verleend die de cultuurhistorische waarde van een object bedreigen of verminderen: immers, niet in het belang van de Monumentenzorg! De Raad van State torpedeerde deze wensgedachte door te stellen dat art. 2:15 niet inhoudt dat de belangen van de Monumentenzorg steeds moeten prevaleren. De gemeente moet daarentegen de belangen van de aanvrager van de sloop afwegen tegen de cultuurhistorische belangen en heeft daarin beoordelingsvrijheid (dat wil zeggen dat het aan de gemeente zelf is welke belangen zij doorslaggevend acht). Slopen van Rijksmonumenten is dus (in theorie) makkelijker dan men denkt.

The following two tabs change content below.

Johan Teters

Johan Teters is planoloog, milieukundige en historisch geograaf. Hij heeft als erfgoeddeskundige gewerkt bij diverse gemeenten, de provincie Noord-Brabant en bij de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak. Hij werkt nu freelance en heeft zich gespecialiseerd in erfgoedrecht en erfgoed in de ruimtelijke ordening. Daarnaast publiceert hij met enige regelmaat over historische geografie, monumentenzorg en erfgoedrecht.

Laatste berichten van Johan Teters (toon alles)

  1. goed artikel, en een juiste conclusie aan de hand van dit arrest!

    Een rijks- of gemeentelijk monument kan worden gesloopt als de belangenafweging uitwijst dat de belangen van de aanvrager van de omgevingsvergunning tot sloop zwaarder wegen dan het algemeen belang tot behoud van het monument.

    In de onderhavige kwestie concludeerde het college dat het algemeen belang in beginsel is gediend met behoud van het monument en zwaar weegt, maar dat behoud van het monument niet is verzekerd door van sloop af te zien. Daarvoor is nodig dat het gebouw (St. Ludwig) wordt hersteld, gerestaureerd en gerenoveerd, dat er een geschikte bestemming voor wordt gevonden en dat het wordt geëxploiteerd op een wijze die past bij het monument en die aansluit bij de omgeving waar het ligt. Als herbestemming van het monument niet mogelijk is, is het risico reëel dat het monument in verval zal rake. Daarmee is het algemeen belang niet gediend.

    Het college heeft zich op basis van de rapporten van een adviesbureau, op het standpunt gesteld dat het gebouw redelijkerwijs niet voor een andere functie kan worden (her)bestemd. Hierbij hebben de omvang van het gebouw, de decentrale ligging, de ligging in het Nationaal Park De Meinweg, en de grote investeringen die zijn gemoeid, meegespeeld.
    Daarnaast bedragen de kosten voor reparatie en restauratie, gelet op de bouwkundige toestand, 72 miljoen euro, terwijl realisering van nieuwbouw 64 miljoen euro zou kosten. Na restauratie zou bovendien 630 duizend euro per jaar aan onderhoudskosten moeten worden uitgegaan.

    Op basis van dit alles concludeert de Raad van State dat het college het belang van de eigenaar tot sloop zwaarder heeft mogen laten wegen dan het algemeen belang tot behoud van het monument, en dat de sloopvergunning aldus kan worden verleend.

    Uit de jurisprudentie volgt dat de omstandigheden van het geval een belangrijke plaats innemen.
    – De onmogelijkheid van herbestemming is van groot gewicht; de voornoemde factoren die dit beïnvloeden zijn onoverkomelijk.
    – De bouwkundige (feitelijke) toestand heeft ook een rol gespeeld; het college mocht sec de feitelijke staat van rijksmonument als uitgangspunt nemen. De mogelijke oorzaken van de slechte staat (vermeende illegale sloopactiviteiten en het bewust laten vervallen van het monument door de eigenaar) behoefde het college niet mee te laten wegen in haar afweging.
    Wat nu als de eigenaar het pand niet (al dan niet bewust) had vervallen, of als eerder handhavend was opgetreden, waardoor de schade (en kosten tot herstel) lager zouden uitvallen? Zou de belangenafweging dan ook in het voordeel van de eigenaar zijn uitgevallen (met sloop tot gevolg)? Dat zullen we nooit weten, maar feit is welt dat herbestemming een zeer moeilijk verhaal zou zijn geworden, wat in verder verval zou resulteren. En in de woorden van de Hoge Raad, daarmee is het algemeen belang niet gediend.

  2. J.H. Biermans, gepensioneerd en oud-inwoner van Herkenbosch (gemeente Roerdalen) schreef:

    Inderdaad, het doek is definitief gevallen voor het rijksmonument voormalig College St. Ludwig te Vlodrop-Station (gemeente Roerdalen – Limburg). Het gehele complex is reeds sinds enkele weken helemaal verdwenen. Dit unieke rijksmonument was gelegen op het terrein dat in het bezit is van de Stichting MERU (Maharishi European Research University) / MVU (Maharishi Vedic University).

    Of de titel van bovenstaand artikel : “Sloop rijksmonument makkelijker dan men denkt” werkelijk in heel Nederland geldt betwijfel ik sterk, maar binnen de gemeente Roerdalen is deze titel een waarheid als een koe.

    De gemeente Roerdalen geeft helemaal niets om haar cultureel erfgoed en zeker niets om haar monumenten of het nu rijks- of gemeentelijke monumenten zijn. Het is trouwens niet de eerste keer dat de gemeente Roerdalen zeer enthousiast met een eigenaar van een rijks- of gemeentelijk monument heeft meegedacht en al het mogelijke uit de kast heeft gehaald om de door de eigenaar gewenste sloop mogelijk te kunnen maken.

    In het verleden werd ook al eens een vergunning van rechtswege verleend voor het slopen van een uniek gemeentelijk monument gelegen aan de Groenstraat te Melick.

    Ook heeft de gemeente Roerdalen nooit (handhavend) opgetreden tegen de Stichting MERU / MVU inzake het vernielen en het illegaal verplaatsen van het gemeentelijk monument de voormalige bijenstal van het College St. Ludwig in 2006 en 2007.
    Dit gemeentelijk monument is afgelopen week wederom illegaal (dus zonder de benodigde vergunningen) verplaatst (zie ook : https://www.facebook.com/MERUbuilding/photos/pcb.1155927557754315/1155927334421004/?type=1&theater).

    En de gemeente Roerdalen doet natuurlijk weer helemaal niets. Sterker nog, de gemeente zal straks wederom samen met de eigenaar (en eventueel duurbetaalde externe adviseurs) alles in het werk stellen om deze “vergissing” te legaliseren. Zo gaat dat in deze Limburgse gemeente………

    Voor de gemeente Roerdalen is niets te veel om samen met de Stichting MERU / MVU het megalomane project “Vedische Universiteit” (wat dit dan ook moge betekenen) te kunnen realiseren in het Nationaal Park De Meinweg. Zoiets kan natuurlijk alleen maar in Limburg…….

    Het is zeer triest om te moeten constateren dat deze gemeentelijke overheid (in nauwe samenwerking met de provinciale maar ook met de landelijke overheid) zo weinig doet om het behoud van het waardevol cultureel erfgoed binnen haar gemeentegrenzen voor het nageslacht te bewerkstelligen.

    Korte termijn denken en met name de geldelijke inkomsten van een (zeer) kapitaalkrachtige eigenaar zijn voor een plattelandsgemeentebestuur zoals dat van de gemeente Roerdalen natuurlijk veel belangrijker dan het hoeden van het cultureel erfgoed van de gemeente……

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

We hebben zorg genomen om alle rechthebbenden voor hier gereproduceerde foto's te traceren, soms evenwel zonder succes. Iemand die in dit opzicht meent rechten te hebben wordt vriendelijk verzocht om contact op te nemen met de redactie van de Erfgoedstem.