Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
‘Spul’, een catalogus met daarin de archeologische bijvangst van het graafwerk voor de Noord/Zuidlijn in Amsterdam, is verkozen tot mooiste boek ter wereld. Het is door een internationale jury bekroond met de Goldene Letter, een vormgevingsprijs van de Stiftung Buchkunst in Leipzig, die de prijs sinds 1963 organiseert.
De provincies Noord-Brabant, Gelderland, Utrecht, Overijssel en Zeeland hebben hun archeologisch erfgoed samengebracht op www.archeodepot.nl. De gezamenlijke databank is ontwikkeld op verzoek van de minister van OCW, zodat gegevens eenvoudiger kunnen worden aangeleverd. In de toekomst zullen meer provincies en mogelijk ook gemeenten zich aansluiten bij de gezamenlijke databank.
Delfts blauw is faience (tingeglazuurd aardwerk) dat vanaf de 17de eeuw op grote schaal in Delft werd geproduceerd. Het groeide uit tot Nederlands bekendste aardewerkproduct, dat al drie-en-een-halve eeuw geliefd is in binnen- en buitenland. Veel minder bekend is dat aardewerk van een vergelijkbare kwaliteit ook in Amsterdam werd vervaardigd, maar dan halverwege de 18de eeuw. Op verschillende locaties in de stad zijn archeologische resten van dit faience teruggevonden die verband houden met deze Amsterdamse productie.
De Bibliotheek Utrecht heeft nieuwe afleveringen gepubliceerd over de verbouwing van het oude postkantoor op de Neude in Utrecht. De ene aflevering gaat over het archeologisch onderzoek. Archeoloog Jeroen van de Kamp laat bijvoorbeeld een kleine dobbelsteen zien. Hij laat ook ‘muntplaatjes’ zien, stukjes metaal waar nog munten van moesten worden geslagen. De andere aflevering gaat over de verbouwing tot bibliotheek. Projectleider René van der Horst legt uit hoe het gebouw gaat worden ingedeeld. Het is de bedoeling dat de bijzondere centrale hal vanuit het hele gebouw is te voelen. U bekijkt de nieuwe afleveringen hier.
Fragmenten van een maalsteen, een kogelpot, scherven aardewerk. De eerste vondsten van het archeologisch onderzoek bij het Stadhuis van Bolsward zijn bekend. De gemeente Súdwest-Fryslân hoopt dat de opgraving meer licht zal werpen op de ontstaansgeschiedenis van de stad. “De stad is ontstaan op drie terpen, maar over de ontwikkeling daarvan weten we bijna niets. Daar brengt dit onderzoek mogelijk verandering in”, zegt archeoloog Yvonne Boonstra. Bij het stadhuis heeft één van de drie terpen gelegen. De vermoedelijke handelsterp is onder de bebouwing verdwenen, al is de verhoging nog wel enigszins zichtbaar.
De vergelijking met Asterix en Obelix is snel gemaakt: Lancia was de laatste stad in Hispania die de Romeinen weerstond. Archeologen hebben een deel van de stad teruggevonden en noemen de vondsten spectaculair. Na jaren van opgravingen kunnen bezoekers vanaf volgend jaar iets zien van de meer dan honderd hectare uitgerekte stad, die rond 19 voor Christus in handen van de Romeinen viel. Die legden er hun badhuizen, markten, opslagloodsen, huizen en wegen aan. Jesús Celis, die de opgravingen leidt, is ongelukkig met de vergelijking met Asterix en Obelix. “Het maakt een karikatuur van de geschiedenis.”
In Zuid-Afrika is dankzij nieuwe technieken een tot nu toe onbekende stad in kaart gebracht (zie video). Kweneng dateert uit de 15e eeuw en rekent af met de mythe dat de Europese kolonisten in de 19e eeuw leeg land aantroffen. Jan-Bart Gewald van het Afrika Studiecentrum in Leiden vindt het noodzakelijk de geschiedenis van Zuidelijk Afrika met nieuwe ogen te bekijken. “Ik wil helemaal opnieuw beginnen met kijken naar archeologische vondsten. Zonder de lens van vroeger, die is vervuild door de apartheidsideologie. Ik wil opnieuw kijken naar wat de archeologie ons laat zien. En pas dan gaan invullen.”
Na acht jaar bouwen ging hij afgelopen zaterdag eindelijk te water: de replica van het schip van de Nederlandse zeevaarder Willem Barentsz. In Harlingen doopte prinses Margriet het schip ‘De Witte Swaen’ (zie video). Het schip is het levenswerk van bouwmeester Gerald de Weert. Het project begon twintig jaar geleden met zijn onderzoek naar de 16e-eeuwse scheepsbouwmethode. Met behulp van archeologische vondsten en bronnenmateriaal wist hij die techniek vrij nauwkeurig te achterhalen. “Het was vervolgens natuurlijk de ultieme beleving als we een schip volgens die oude methode konden bouwen.” Dat werd het schip van Willem Barentsz.
Archeologen zijn blij met de bijzondere vondsten die in de 35 meter hoge berg bij Neede zijn gedaan. Ze hebben haaientanden en walvisbotten opgegraven en zelfs resten van een prehistorische woudolifant aangetroffen. In Nederland zijn op diverse plaatsen stuwwallen te vinden. Glijdende ijskappen drukten in de voorlaatste ijstijd de meegevoerde grond omhoog. Zo ging het 150.000 jaar geleden ook in Neede. Wat de Needse ‘dwergberg’ zo uniek maakt, is dat de grond daarbij als het ware werd omgespit. Grondlagen van miljoenen jaren oud kwamen naar boven, met bijzondere archeologische vondsten tot gevolg.
Archeologen hebben ten minste 58 scheepswrakken ontdekt in Griekse wateren. Het gaat volgens de archeologen om misschien wel de grootste concentratie van wrakken ooit gevonden in de Egeïsche Zee en mogelijk de hele Middelandse Zee. De meeste wrakken komen uit de Griekse, Romeinse en Byzantijnse tijd. Ze vertellen een spannend verhaal over hoe volgeladen schepen over de Egeïsche Zee, de Middellandse Zee en de Zwarte Zee voeren en vergingen in plotselinge stormen. “De opwinding is moeilijk te beschrijven, het was gewoon ongelooflijk. We wisten dat we op iets waren gestuit dat de geschiedenisboeken zou veranderen”, vertelt onderwaterarcheoloog Peter Campbell.
Archeoloog Wilfried Hessing wijst op een verkleuring in de bodem aan de rand van het dorp Austerlitz. Op de plaats lag tussen 1804 en 1808 een enorm Frans legerkamp van Napoleons leger. “Bedoeld voor de invasie van Groot-Brittannië”, vertelt Hessing. Achter het kamp huisden de marketenters, blijkt uit de memoires van Jan Willem van de Wetering (1789-1859). Op initiatief van koning Lodewijk Napoleon was een dorp ontstaan met slagers, groentemannen, apothekers, speelhuizen, koffiehuizen, taveernes, herbergen en danszalen. Op zondagen trokken duizenden mensen naar het kamp om naar een parade of legeroefeningen te kijken. “Dit was een kamp van plezier”, aldus Hessing.
Regelmatig wordt bericht over bijzondere archeologische vondsten. En geen zorgen. Er ligt nog genoeg in onze Nederlandse bodem. “Wen er maar aan! Elk jaar worden we nog verrast door wat er uit de grond komt”, zegt Daan Raemaekers, hoogleraar archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Bij archeologie denken we vaak aan hele spectaculaire dingen in verre landen. De Nederlandse geschiedenis is misschien wat minder spectaculair, omdat je het minder ziet in het straatbeeld, maar vanaf de prehistorie was dit een druk bevolkt gebied. Omdat het nog steeds druk is, wordt er veel opgegraven.”
