Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De Stichting Noorderbegraafplaats Assen heeft er lang op moeten wachten. Maar het is eindelijk zover: twee unieke gietijzeren grafmonumenten worden gerestaureerd. Het gaat om de grafmonumenten van de welgestelde families Brumsteede en Servatius-Van Bulderen. De rijksmonumenten zijn 150 jaar oud en door ijzerrot aangevreten. De restauratie kost 55.000 euro en wordt betaald door de gemeente Assen.
In totaal 350 Friese grafmonumenten op gemeentelijke begraafplaatsen in de regio Leeuwarden krijgen een beschermde status. Onder de graven bevindt zich de laatste rustplaats van Minne Hoekstra (1884-1941), de winnaar van de eerste Elfstedentocht in 1909. Zijn graf dreigde te worden geruimd omdat er geen familieleden meer zijn die aandacht besteden aan zijn laatste rustplaats.
De gemeente Korendijk gaat de oude begraafplaats in Zuid Beijerland opknappen. Hiervoor worden alle zerken tijdelijk verplaatst, zal de grond worden geëgaliseerd en waar nodig verhoogd met zand. De oude en inmiddels gesloten begraafplaats is van 1829 tot 1949 in gebruik geweest en is bijzonder omdat hier praktisch alle vroegere inwoners van Zuid Beijerland begraven werden. De begraafplaats is echter in zeer slechte staat. In 1944/’45 is door de Duitse bezetter onder water gezet en vervolgens in 1953 met de Watersnoodramp ramp ook weer onder water komen te staan. Tegenwoordig zijn de graven overwoekerd door onkruid, de zerken staan scheef of zijn verzakt. Met de renovatie komen alle zerken weer op zijn plaats te liggen.
Het overgrote deel van de graven op begraafplaatsen verdwijnt ooit. De oude grafzerken gaan naar een vergruizer, die er puin van maakt. Daar wordt later dan weer asfalt van gemaakt. Martin van Mourik, raadslid van 50Plus in Leeuwarden, wil dat er anders wordt omgegaan met oude grafzerken. “We willen bekijken of we ze op een of andere manier kunnen hergebruiken. We vinden het zonde als je stenen hebt waar een hele historie aan vast zit en waar iemand aan heeft gewerkt, dat dat straks weg is.” Oude grafzerken vormen een spiegel van onze tijd, benadrukt hij.
Bij de restauratie van de kerk in Brantgum zijn meer dan tien historische grafzerken tevoorschijn gekomen. Op de grafzerken staan prachtige grafschriften (zie foto). “Ick heb mijn strijt gestreden. Ick hebbe uijt gedient. Nu legh ick hier beneden. En wachte mijne vrient. Om weer met hem te pare. Hier onder in het stof. En namaels op te varen. Tot onses schepper lof.” Onder de grafzerk waarop dit grafschrift staat, werd vermoedelijk in 1681 een 53-jarige vrouw begraven. De naam is niet leesbaar, maar het moet iemand met geld zijn geweest.
Bij de restauratie van de grafsteen van Eise Eisinga in Dronryp zijn grote fouten gemaakt, stelt amateur-wiskundige en -historicus Albert Breeuwsma. Los van de fouten vertoont de steen inmiddels alweer heftige slijtageverschijnselen. In 2011 werd de steen op initiatief van Dorpsbelang Dronryp gerestaureerd voor 5.000 euro. “Dat leek goed gebeurd te zijn”, vertelt Adri Terlouw, die er destijds namens Dorpsbelang Dronryp bij betrokken was. “Maar het is minder goed gebeurd dan wij dachten.” Historicus Arjen Dijkstra, die een biografie over Eise Eisinga schrijft, is stelliger: “De steen is bij de restauratie verpest. Daar word je koud van.”
Er moet meer aandacht komen voor de waarde van graven en begraafplaatsen als cultureel erfgoed. Dat vindt Bert Lever, voorzitter van het Funerair Platform. Het nieuwe platform wil mensen die zich inzetten voor funerair erfgoed samenbrengen. Op die manier kan kennis beter worden uitgewisseld. Volgens Lever wordt er nogal verschillend met graven omgegaan. “Alles bewaren gaat niet, maar je moet wel drie keer nadenken voordat je een graf weg doet. Soms wordt er rücksichtslos een graf geruimd, terwijl men elders zou roepen: hoho, dat was een markant persoon, die iets over onze geschiedenis zegt.”
Het is gedaan met de onbeperkte grafrust in Rossum. De gemeente Maasdriel gooit het roer om wat betreft de vijf begraafplaatsen in de gemeente. Dat heeft grote gevolgen voor de algemene begraafplaats in Rossum, de oudste begraafplaats in de gemeente. Wat de beperking van de grafrust voor gevolgen heeft voor de monumentale graven van soms meer dan anderhalve eeuw oud, kon het college niet aangeven. In de nieuwe verordening is niet specifiek iets opgenomen over de monumentale graven. “Wat een treurnis”, is de reactie Korrie Korevaart van Terebinth, een stichting voor funerair erfgoed.
Het heeft even geduurd, maar het werk aan het funerair erfgoed op de begraafplaats aan de Dalweg 36 in Wildervank is bijna afgerond. Al is er wel te weinig geld. Zeker 67.000 euro was er beschikbaar. “We hebben een grote slag geslagen, maar komen met het geld net niet uit”, zegt André Eijkenaar van Landschapsbeheer Groningen. Het opknappen van tientallen graven en grafmonumenten (uit de periode 1919 tot 1972) was dringend nodig. De begraafplaats geldt als een van de meest bijzondere van Groningen en telt verschillende opmerkelijke monumenten, die door slecht onderhoud scheef kwamen te staan of verzakten.
De Gouden Terebinth, de jaarlijkse prijs van Stichting Terebinth voor Funerair Erfgoed, is zaterdag 3 februari jl. uitgereikt aan de vrijwilligers van Stichting Ter Navolging uit Tiel. Stichting Ter Navolging is een vrijwilligersorganisatie die zich inzet voor de twee historische begraafplaatsen in Tiel. Dat zijn begraafplaats Ter Navolging uit 1786, één van de oudste buitenbegraafplaatsen van Nederland, en de Joodse begraafplaats uit 1827. Beide begraafplaatsen zijn rijksmonumenten. De Gouden Terebinth bestaat uit een wisseltrofee en een bedrag van 1000 euro. Het juryrapport prijst de talloze initiatieven van de vrijwilligers.
Brugge telt 300 hergebruikers van bestaande graven. Het gaat om graven waarvan de concessie is verlopen. Mensen kunnen het vaak prachtige erfgoed overnemen om er het stoffelijk overschot van hun dierbare te begraven. In Brugge is de vraag groter dan het aanbod. In Brugge kun je tot 2.500 euro krijgen voor de restauratie van historische graven. Voor de overname van de graftombe, het ontruimen en een concessie van vijftig jaar ben je gemiddeld 2.000 euro kwijt. Voor het stadsbestuur is het hergebruik een garantie dat het funerair erfgoed in goede handen is.
De gemeente Hoorn wil zeven karakteristieke grafmonumenten en het oudste deel van de begraafplaats Keern aanwijzen als gemeentelijke monumenten. Hiermee wil de gemeente dit erfgoed en de bijbehorende verhalen behouden voor de toekomst. De gemeente heeft onder andere van Vereniging Oud Hoorn het verzoek gekregen om de begraafplaats aan het Keern en een aantal grafmonumenten op andere begraafplaatsen te beschermen.
