Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Als een kerkgebouw getransformeerd wordt voor multifunctioneel gebruik, komt vaak de vraag op: wat te doen met de kerkbanken? Deze statische zitplaatsen lijken strijdig met een multifunctioneel kerkgebouw waarin flexibiliteit voorop staat. In de Oude Helenakerk in Aalten is daarom een experiment gestart.
De Bethelkerk in Utrecht moet een nieuwe functie krijgen: een huiskamer voor de wijk, zeven woningen en een kerkzaal. Om het initiatief duurzaam te maken komt het dak vol te liggen met zonnepanelen. De plannen daarvoor zijn klaar, de financiering is rond en de buurt ziet het volgens de initiatiefnemers ook zitten. Maar de kerk is een monument, dus geeft de gemeente niet zomaar een vergunning af. Verschillende politieke partijen vragen nu om uitleg van de gemeente. GroenLinks, ChristenUnie, D66, Partij voor de Dieren en CDA zien graag dat de gemeente een uitzondering maak voor dit project.
‘Elke twee weken komt er een kerk leeg te staan.’ ‘Na de coronacrisis zullen nog meer kerken leeg komen te staan. Wat doen we met deze beeldbepalende gebouwen?’, stond 12 en 14 januari in Het Parool en de Volkskrant. Nieuwsgierig geworden door de publiciteit en vanuit professionele interesse zette het Patricia de Vries aan om er een artikel over te schrijven. Het thema is actueler dan ooit. Lees hier haar boekrecensie over de herbestemming van gebedshuizen en het boek ‘Kerkgebouwen’, uitgegeven door Blauwdruk i.s.m. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Eén op de vier Nederlandse gebedshuizen wordt niet langer gebruikt voor religieuze doeleinden. Dit blijkt uit onderzoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) naar alle kerkgebouwen van Nederland. Van de 7.110 kerken, synagogen, moskeeën en tempels in Nederland zijn er 1.530 herbestemd en 295 staan op het punt een nieuwe functie te krijgen.
Wie sloopt er nou een kerk? Deze uitspraak, ontleend aan een reactie op Erfgoedstem.nl, is de titel van een van de 24 hoofdstukken in het boek ‘Van de kerk naar de kroeg’. Daarin staat aansprekend geschreven hoe een verlaten en verzakkende kerk in Weesp in de afgelopen zes jaar van de sloop werd gered en tot een nieuwe trekpleister werd getransformeerd.
De monumentale kapel Boldershof in Druten, ontworpen door Eduard Cuypers in 1907, staat te koop. De gemeente is op zoek naar iemand die de hallen wil vullen met kunst en cultuur. In 2010 is Boldershof gerenoveerd en gerestaureerd, zodat de kerk er weer uitziet zoals in 1907. ‘Dat is erg bijzonder, want dit is de enige kapel van Cuypers die er nog uitziet zoals het origineel’, vertelt Neel van den Oever, archiefmedewerker bij ‘s Heeren Loo. Druten geeft aan bereid te zijn het bestemmingsplan deels te veranderen, zodat een sectie gebruikt kan worden als woning.
De leegstaande Gouwekerk in Gouda wordt de komende jaren omgebouwd tot hotel. De Klankbordgroep heeft op 17 februari advies uitgebracht aan de ontwikkelaar van het kerkgebouw, de pastorie en de sacristie en stemt in met de herbestemming. Naast het behoud van de cultuurhistorische waarden, zitten er enkele opvallende elementen in het plan. Zo is de bedoeling om de voormalige klerkvloer zoveel mogelijk vrij te houden om de ruimtebeleving intact te houden. De hotelkamers gaan als het ware zweven in de ruimte.
De Antonius Abtkerk in Malden wordt door architect Otto van Dijk in drieën geknipt. Dit wordt gedaan als oplossing voor het afnemende bezoekersaantal. Het kerkgebouw moet het hart van Malden worden dat het kwakkelende centrum nieuw leven in moet helpen blazen. Een deel van de kerk wordt horeca, een deel blijft multifunctioneel kerkgebouw en een deel wordt wonen. De kenmerkende glas-in-loodramen worden onderdeel van de straatverlichting op het kerkplein. Van Dijk: “Dan wordt het een soort lampion, ’s avonds.”
De zeggenschap over de toekomst van de Heuvelse kerk ligt bij het bisdom, maar gemeente Tilburg kijkt ‘constructief-kritisch’ mee naar wat er met het rijksmonument gaat gebeuren. Eind vorig jaar maakten parochianen bekend dat sluiting dreigt voor de Jozefkerk op de Heuvel. Het kerkbestuur zou voornemens zijn de kerk aan een commerciële partij te verkopen. Om te voorkomen dat de kerk een ongewenste nieuwe invulling krijgt, is het college, op verzoek van lokale partij LST om creatief mee te denken, in overleg met het parochiebestuur.
De EO nam donderdagavond het programma NieuwLicht op in de voormalige gereformeerde kerk van Lollum. De kerk zoekt al vijf jaar naar een nieuwe bestemming zonder resultaat. Groot obstakel is het feit dat er voor 500.000 euro aan achterstallig onderhoud is. In het programma doen drie teams met kennis van zaken een voorstel tot herbestemming van de kerk. Het idee dat op de meeste goedkeuring van de Lollumers kon rekenen, was het voorstel om de kerk om te toveren tot gemeenschapshuis. Met een lokale winkel, ontmoetingsplekken voor kunstenaars en slapen in de kerktoren.
Het Bisdom Breda heeft vandaag een brochure met nieuwe richtlijnen voor de herbestemming van kerkgebouwen uitgebracht. Volgens de nieuwe richtlijnen moet de kerken in het bisdom voortaan door een erkende taxateur worden getaxeerd. Dit om te voorkomen dat de kerk verkocht wordt tegen een prijs die lager is dan in een schatting aangegeven is. Met de nieuwe richtlijnen hoopt het bisdom parochies te ontzorgen en het proces van herbestemming objectiever en beter stuurbaar te maken.
Steeds vaker worden kerkgebouwen herbestemd tot een functie die geen respect toont aan de heilige plek, zoals IJsbaan of Trampolinehal. Zou sloop in zo’n geval tóch niet een betere optie zijn? P.L. de Jong, emeritus predikant in de Protestantse Kerk in Nederland gaf onlangs een pleidooi: “Laat een kerkgebouw, dat geen monumentenstatus heeft, liever afbreken dan het te verkopen aan de ijsbaanboer. Afbreken doet pijn, maar een afgebroken kerk is op zich ook een monument. Van leegte. Het heeft iets van: Hier was God.”
