Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Afgelopen vrijdag boden de drie colleges van gedeputeerde staten van Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland het nominatiedossier van de Romeinse Limes aan aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Bij een positief besluit van de ministerraad, zal de voordracht in 2020 bij UNESCO in Parijs worden ingediend. Met de Werelderfgoedstatus hopen de provincies de Limes onder aandacht te brengen van vele bezoekers, van zowel binnen als buiten de oude Romeinse grenzen.
Goed en minder goed nieuws voor de Koloniën van Weldadigheid. Het Drentse Veenhuizen, Frederiksoord en Wilhelminaoord en het Belgische Wortel komen waarschijnlijk voor de Werelderfgoedstatus in aanmerking. Voor Willemsoord, Ommerschans en Merksplas is de kans op die status echter kleiner geworden omdat ze te veel zijn aangetast. Begin negentiende eeuw zijn de Koloniën van Weldadigheid opgericht. De economie lag op apegapen, er was veel werkloosheid en armoede. De Koloniën moesten de armen weer perspectief bieden. Mensen konden er wat landbouw bedrijven en een zelfstandig bestaan opbouwen. Maar voor een deel waren het ook strafinrichtingen.
Monumentenorganisaties, milieuclubs en bewoners hebben 21 augustus bij de Raad van State geprotesteerd tegen de geplande hoogbouw in de Sluisbuurt in Amsterdam. Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad en Stichting Monumenten Amsterdam Noord brachten tijdens de zitting naar voren dat de stad de bouw van de torens van 60 tot 125 meter hoog zowel in de ‘hoogbouwvisie’ als de ‘structuurvisie’ verbiedt. Bovendien loopt de stad de kans dat de zeventiende-eeuwse grachtengordel de UNESCO-werelderfgoedstatus verliest. De Raad van State doet over ruim vijf weken uitspraak.
Op 1 mei opent Museum De Proefkolonie in Frederiksoord. In september volgt het openingsfeest. De provincie Drenthe wilde graag een aanleiding om in september alle stakeholders voor de UNESCO-werelderfgoedstatus voor de Koloniën van Weldadigheid bij elkaar te roepen. Museumbezoekers worden meegenomen in het verhaal van de eerste vijf koloniegezinnen, vertelt directeur Peter Sluiter. “Je begint in de armoede en stank van de stad, komt dan als kolonist binnen en ervaart dan aan den lijve wat er van je wordt verwacht. Aan het einde van de rit ontdek je wat er terechtkomt van de ambities van Generaal Van den Bosch.”
De Koloniën van Weldadigheid krijgen nationale bescherming door ze op te nemen in het nieuwe Besluit Kwaliteit Leefomgeving. Daarmee wordt voldaan aan een eis voor de UNESCO-werelderfgoedstatus. De landelijke stuurgroep die zich bezighoudt met de aanvraag van die status moet nog een besluit nemen, maar de provincie Drenthe verwacht dat die in november wordt genomen. Eerst worden nog gesprekken gevoerd met de direct betrokkenen in de koloniën. Er wordt duidelijk gemaakt dat de bescherming niet meer wordt dan het landelijk bekrachtigen van de beschermde afspraken en regelingen die er nu al zijn. Daarom wordt er geen verzet verwacht.
Het Heuvelland krijgt van het kabinet weinig steun bij de aanvraag van een UNESCO-werelderfgoedstatus. Dat werd duidelijk tijdens een bijeenkomst van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap in Arcen. Dré van Marrewijk, coördinator werelderfgoed bij de RCE, liet weten dat het kabinet streeft naar een meer evenwichtige werelderfgoedlijst. Op dit moment liggen de meeste werelderfgoederen in Europa. Het kabinet zit daarom niet te wachten op meer Nederlandse aanvragen. Anya Niewierra, directeur van de VVV Zuid-Limburg, liet zich niet uit het veld slaan. Hij wil de aanvraag desnoods via België laten lopen.
De Koloniën van Weldadigheid komen niet alle zeven in aanmerking voor de werelderfgoedstatus. Alleen het gebied rond Frederiksoord en mogelijk nog een tweede vrije kolonie zijn bijzonder genoeg. Zo luidt het harde oordeel van Icomos, een belangrijke adviseur van UNESCO. Het weinig flatterende advies is even slikken voor de Nederlands-Belgische stuurgroep die zich hard maakt voor de werelderfgoedstatus van de koloniën in Drenthe, Overijssel en Vlaanderen. De Drentse gedeputeerde Cees Bijl, voorzitter van de stuurgroep, zit desondanks niet bij de pakken neer. “De ervaring leert dat de uitkomst nooit slechter is dan het Icomos-advies.”
Stadsgeograaf Jaco Boer begrijpt niet waarom het Rijksvastgoedbedrijf onlangs alle rijksmonumenten in Veenhuizen in de verkoop heeft gezet. “Uitgerekend op het moment dat de UNESCO zich buigt over opname van deze en andere koloniën van Weldadigheid op de werelderfgoedlijst, wil het kabinet haar bezit verpatsen. Je moet maar durven.” Boer vindt dat erfgoed- en landschapsbeschermers met eigen geld in de bres moeten springen om verlies van een stukje nationale historie te voorkomen. “Sommige gebouwen ontstijgen hun waarde in euro’s nu eenmaal om het simpele feit dat ze deel uitmaken van de ziel van een streek of regio.”
De kunst van het pizzabakken komt officieel op de lijst van immaterieel erfgoed van UNESCO te staan. Het nieuws werd donderdag bekendgemaakt tijdens de vergadering van het comité van het UNESCO-verdrag in Zuid-Korea. Volgens het comité is dit besloten omdat Italië een grote culinaire kennis bezit. Ook wordt Italië bewonderd om de productie van de pizza, de bijbehorende gebaren (zoals het draaien van de pizza), de Italiaanse liedjes en de kennis over het produceren van pizzadeeg. De Italiaanse overheid diende in 2016 een verzoek in bij de VN-organisatie nadat 850.000 Italianen een petitie hierover ondertekenden.
Als de Stelling van Amsterdam zaken blokkeert zodat je geen wijken en wegen kunt aanleggen, dan leidt dat tot maatschappelijke problemen. Dat zegt Jan Overtoom van Bouwend Nederland (manager randstad Noord) in reactie op de perikelen rond de erfgoedstatus van de stelling waardoor de aansluiting A8-A9 terug naar de tekentafel moet. Overtoom schetst de spagaat: “Cultureel erfgoed vinden wij ook heel belangrijk, maar moet het zo zwaar wegen dat we in de achteruit gaan staan? Unesco moeten we respecteren. Zij kijken vanuit hun visie, maar het is jammer dat het zo strijdig is met andere belangen.”
Noord-Holland wil snel om de tafel met de ministers van Infrastructuur en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de door de provincie zo vurig gewenste verbinding tussen snelwegen A8 en A9. Die verbinding is nodig om te voorkomen dat de regio Amsterdam op slot raakt, maar snijdt dwars door UNESCO-werelderfgoed de Stelling van Amsterdam. Daar is het VN-orgaan bij monde van adviesorgaan Icomos nu voor gaan liggen. Een snelweg door de voormalige verdedigingslinie, net als het achterstallig onderhoud, brengt de status van werelderfgoed in gevaar, zo luidt de stevige notitie van Icomos.
In 2008 kregen de Clan Jetties (vissersdorpen op water) in George Town in Maleisië een UNESCO-werelderfgoedstatus. Hoewel de status sloop heeft voorkomen, heeft de status ook voor een invasie van toeristen gezorgd. De inwoners van de Clan Jetties voelen zich steeds meer als apen in een dierentuin. Vele locaties die zijn bestempeld als UNESCO-werelderfgoed worstelen met het vinden van een evenwicht tussen economische voordelen en culturele waarden. De Italiaanse schrijver Marco d’Eramo spreekt van “UNESCO-cide”. Aan de ene kant behoudt UNESCO gebouwen, maar tegelijkertijd staat UNESCO toe dat gemeenschappen rondom deze gebouwen worden vernietigd.
