Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Op de geluidsschermen van het viaduct op de Prins Hendriklaan in Utrecht is een serie zwart-witfoto’s onthuld die een blik geven op de geschiedenis van het naastgelegen Rietveld Schröderhuis. Aan de kant van het in 1923-1924 door Gerrit Rietveld ontworpen huis tonen de foto’s het uitzicht vanuit het huis. Aan de andere kant is vooral het UNESCO-werelderfgoed zelf te zien.
Museum Catharijneconvent in Utrecht opent komend voorjaar een tentoonstelling waarin middeleeuwse schatten uit de Dom van Münster te zien zijn. “Ze bieden een fascinerend inzicht in de internationale positie die Münster in de middeleeuwen bekleedde. Zo bevat de collectie een reliekhouder die door Keizer Otto in 997 is geschonken aan de bisschop van Münster. Maar er is ook een Iraans bergkristallen speelstuk dat aantoont dat Münster onderdeel was van handelsroutes tussen het voormalige Mesopotamië en Europa”, belooft het museum. De tentoonstelling ‘Münster Domschat’ is te zien van 8 maart tot en met 10 juni.
“Kunstwerken aan gebouwen die gesloopt worden gaan vaak verloren, maar soms lukt het een nieuwe plek te vinden.” Arjan den Boer geeft als voorbeeld de poort met reliëfs van het hoofdkantoor van de Raiffeisenbank (de latere Rabobank) aan de Sint-Jacobsstraat in Utrecht. “Het tufstenen kunstwerk over landbouw werd in 1957 gemaakt door Gerarda Rueter. Nadat het oude gebouw aan de Sint-Jacobsstraat in 1986 werd gesloopt, werd de bankpoort in 1993 herplaatst tegen de parkeergarage Springweg. Het valt enigszins weg tegen de grindbetonnen muur en heeft zonder doorgang z’n functie verloren, maar het is mooi dat-ie weer te zien is.”
Met het overhandigen van de sleutel van de Domtoren aan de directeur van aannemingsbedrijf Nico de Bont kan de vijf jaar lange restauratie van het iconische bouwwerk beginnen. De kosten zijn ruim 37 miljoen euro. Het komend halfjaar wordt aan de steiger gewerkt en wordt het tijdschema afgerond. Voor dat laatste wordt elke steen bekeken en getekend. Per steen volgt de afweging: niets aan doen, restaureren of vervangen. Nico de Bont had bij de aanbesteding het laagste inschrijfbedrag en de hoogste kwaliteitsscore. Naast het aannemingsbedrijf werkt de gemeente ook samen met een restauratiearchitect en erfgoedspecialisten.
Overblijfselen van de meteoriet van Ellemeet komen voor het eerst sinds de inslag in 1925 terug naar Zeeland. Een brokje en drie buisjes gruis van het bijzondere gesteente zijn bijna een jaar lang te zien bij Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen in Middelburg. De meteoriet is afkomstig van de planetoïde Vesta. Vesta staat 2,4 keer zo ver van de zon als de aarde. De brokjes hebben er 24 miljoen jaar over gedaan om in Zeeland op de aarde te vallen. De meteoriet barstte op de grond uit elkaar. De brokjes zijn na de inslag ter beschikking gesteld aan Sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht.
Staatsbosbeheer voert samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderzoek uit naar het gebruik van recreatiegebieden die dicht bij de stad liggen. Het onderzoek betreft het Purmerbos bij Purmerend, Nieuw Wulven bij Utrecht, Almeerderhout in Almere en het Abtswoudse Bos bij Delft. De gebieden zijn ontworpen met een bepaald recreatiegedrag van bezoekers in gedachten. Dit gedrag is echter sterk veranderd, wat betekent dat de inrichting mogelijk toe is aan vernieuwing. Het onderzoek bekijkt voor wie de gebieden destijds zijn ontworpen, wie de huidige bezoekers zijn en hoe zij de gebieden waarderen.
In het pand van het voormalige Tivoli Oudegracht in Utrecht komt onder meer een boetiekhotel, kinderopvang, horeca en ruimte voor culturele initiatieven. Vier Utrechtse ondernemers, die samenwerken onder de naam 4U, gaan ambachtelijke producten maken in een koffiebranderij, bierbrouwerij en bakkerij. Na het vertrek van poppodium Tivoli naar Tivoli Vredenburg kwam het gebouwencomplex leeg te staan. Ter voorkoming van schade of kraken heeft de gemeente het gebouwencomplex tijdelijk verhuurd aan Kytopia, de muzikale broedplaats van Kyteman. Ondertussen werd gezocht naar een nieuwe ontwikkelaar, investeerder en exploitant. Ontwikkelaar Stadswaarde Vastgoed en initiatiefnemer Douwe van Akkerveeken hebben de aanbesteding gewonnen.
Bij archeologisch onderzoek in Leidsche Rijn in Utrecht is een Romeinse brug ontdekt. De brug was onderdeel van de doorgaande weg op de zuidoever van de Rijn, waar vanaf 40 n. Chr. een reeks forten de grens van het Romeinse rijk (limes) bewaakte. Het gaat om een zogenaamde ‘paaljukbrug’, gedragen door een rooster van 4 bij 4 eikenhouten pijlers. Opvallends is het gebruik van basaltbrokken uit de buurt van Bonn. Het materiaalgebruik wijst erop dat de brug kan zijn gebouwd tijdens een van de grote bouwcampagnes langs de limes in het jaar 100 of 125.
De rails waarop de kadavers de collegezaal werden ingereden liggen er nog. Ook de snijzaal ziet er nagenoeg hetzelfde uit als op historische foto’s. Het Anatomiegebouw in Utrecht is na 3 jaar van renovatie weer klaar voor gebruik (zie het fotoverslag van Robert Oosterbroek). Op het Veeartsenijterrein staat het Veterinair Anatomisch Instituut, kortweg het Anatomiegebouw. Het gebouw uit 1921 werd eerder het ‘vergeten broertje’ van het voormalige postkantoor op de Neude genoemd, omdat ze beiden door architect Joseph Crouwel zijn ontworpen. Ondertussen kunnen we van een vergeten broertje niet meer spreken, het gebouw is bij veel Utrechters bekend geworden.
Vanaf 2019 stelt het ministerie van OCW voor iedere gemeente middelen beschikbaar om een Kerkenvisie op te stellen. Utrecht heeft al sinds vorig jaar een visie liggen. Wat heeft dit de stad gebracht, en wat kunnen andere gemeenten van Utrecht leren als het gaat om het opstellen van een visie? Alice Gut, adviseur monumenten voor de gemeente Utrecht, ziet hoe goed het is dat kerken in kaart worden gebracht. “We hebben nu een goed overzicht over de stand van de kerken. Daarnaast heeft de visie geleid tot kennisdeling en kennisverzameling en intensievere samenwerking tussen eigenaren van kerken.”
Het Apollo Hotel op de hoek van het Vredenburg en de Lange Viestraat in Utrecht wordt opgeknapt en uitgebreid. Het pand is sinds 2016 aangemerkt als gemeentelijk monument van naoorlogse bouwkunst, vooral vanwege de gemetselde gevel en de beeldbepalende kwartcirkelvorm. De aanwezigheid van een vroeg werk van Jan Wolkers en de karakteristieke belettering uit de jaren 50 voor de neonreclame op het dak verhogen de uniciteit van het gebouw. Het pand werd in 1954 gebouwd als hotel Smits. “De plannen zijn een kwaliteitsimpuls voor een van de bekendste hotels van onze stad”, zegt wethouder Klaas Verschuure.
Het is het oudste document in Het Utrechts Archief: een bladzijde van een 9e-eeuws religieus handschrift. De tekst van tegenpaus Novatianus is verder alleen bekend uit gedrukte boeken die eeuwen later verschenen. Toch ging men er verbazingwekkend nonchalant mee om: het perkament is rond 1550 hergebruikt om een archiefstuk in te binden. “Voor ons zijn het cultuurschatten, maar destijds werden ze gewoon gerecycled”, vertelt conservator Bart Jaski. Hij is een van de samenstellers van het boek en de tentoonstelling ‘Perkament in stukken’ in Het Utrechts Archief, over fragmenten perkament die zijn teruggevonden omdat ze hergebruikt werden.
