Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden onthulde zaterdagochtend 13 april in Bergeijk een reconstructie van een tegelreliëf van de bekende kunstenaar Ad Dekkers. Het tegelreliëf van negen bij achttien meter is in 1971 aangebracht in de toenmalige MTS in Gouda. Door uitbreiding van de school dreigde het kunstwerk in zijn geheel te verdwijnen. Erfgoedvereniging Heemschut en Bruns B.V. hebben het kunstwerk gereconstrueerd in het park van Bruns B.V.
Deze week is een mozaiek van kunstenaar Gaby Bovelander uit de gevel van een voormalige kleuterschool aan de Kelvinstraat in Apeldoorn gezaagd. De school wordt gesloopt voor een complex met woningen. Het kunstwerk zat in de zijgevel en moet worden herplaatst op een nieuwe locatie in het nieuw te bouwen complex.
Midden in het Zeeuwse Goes staat een gebouw dat al jaren leegstaat: het oude kantoorgebouw van het GAK. Verborgen in de entreehal van dat pand, hangt een indrukwekkend kunstwerk tegen de muur, gemaakt door beeldend kunstenaar Elsa Westland: een keramisch wandreliëf van 3,5 meter hoog bij 4,5 meter breed. Het wandreliëf doet door het golvende lijnenspel enerzijds denken aan aardlagen (een vertaling van de diverse lagen van de bevolking die het GAK moest bedienen), anderzijds aan waterstromen, die in Zeeland natuurlijk nooit ver weg zijn.
In Goes bevindt zich in het voormalige GAK-gebouw aan de Van der Spiegelstraat een keramisch wandreliëf van kunstenares Els Westland. Het gebouw wordt waarschijnlijk begin 2019 gesloopt. Het kunstwerk is op verzoek van lokaal betrokkenen door de Werkgroep Monumentale Kunst van Erfgoedvereniging Heemschut onderzocht. De conclusie is dat het wandreliëf (voor Goes) een kunst- en cultuurhistorische betekenis heeft. Daarnaast heeft het kunstwerk een zeldzaamheidswaarde. In Zeeland zijn weinig vergelijkbare kunstwerken te vinden. Volgens Heemschut is er alle reden om het wandreliëf voor Goes te behouden. De werkgroep zal het lokale initiatief tot behoud met raad en daad blijven ondersteunen.
Een twintigtal naoorlogse wandkunstwerken in scholen, kerken, kantoren en andere gebouwen wordt bedreigd. Het Bureau Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam heeft onlangs op initiatief van de raad een lijst samengesteld met tweehonderd monumentale kunstwerken uit de wederopbouwperiode om te voorkomen dat deze tijdens sloop of verbouw van een pand afgebroken worden of in de opslag verdwijnen. De lijst zal binnenkort worden gedigitaliseerd. De medewerkers maken zich nu vooral grote zorgen om het keramisch reliëf van Cor Dam (1935). Het wandkunstwerk van drie bij vier meter hangt in een schoolgebouw in Nieuw-dat in januari wordt gesloopt.
De monumentale kunst uit de wederopbouwperiode verdwijnt in hoog tempo uit Nederland. De laatste jaren beginnen enkele gemeenten en eigenaren in te zien dat hiermee een gat wordt geslagen in het naoorlogs cultureel erfgoed. Namens de Werkgroep Monumentale Kunst van Heemschut luidt Willem Heijbroek de noodklok in het magazine In Brabant. Volgens Heijbroek is een goede regeling voor behoud dringend noodzakelijk. Heijbroek concludeert dat het noodzakelijk is om in elke gemeente een specialist aan te stellen, die een bindend advies kan uitbrengen over het behoud van dit soort toegepaste kunst.
Het afgelopen jaar is er veel aandacht voor kunst uit de Wederopbouwperiode geweest. Baksteenreliëfs, tegeltableaus, mozaïeken, sgraffito’s en glas-appliques. Vijf voorbeelden van de diversiteit aan technieken en materialen die Wederopbouwkunst kent. De kunstvorm is bijzonder, mede omdat het altijd samen met een gebouw werd bedacht en ontworpen. Hoewel er veel Wederopbouwkunst verloren is gegaan, is de kunstvorm in positieve zin volop in beweging. In Amsterdam worden kunstwerken op dit moment geïnventariseerd, onderzocht, gerestaureerd en herplaatst. Binnenkort komt subsidie beschikbaar voor het behoud van de “top-wederopbouwkunst”.
Eerder kopte De Stentor ‘Slopen is (g)een kunst in Raalte‘, met daarbij voorbeelden van kunstwerken die uit het Raalter straatbeeld zijn verdwenen. Eén van de voorbeelden was het mozaïek op de gevel van de voormalige Paulusschool, die in 1961 werd geopend. Nu blijkt echter dat familie van de eerste directeur van de basisschool het muzikantje in 2006 in veiligheid heeft gebracht. Omdat er geen interesse was voor het mozaïek, is het muzikantje opgebouwd in de tuin van één van de familieleden.
De gemeente Arnhem wil het Roermondsplein vergroenen en verlevendigen. Het kunstwerk van Peter Struycken onder de naam Blauwe golven midden op het verkeersplein moet daarvoor wijken. Het kunstwerk bestaat uit een golvend oppervlak van blauw-witte stenen met centraal een fontein. De Werkgroep Monumentale Kunst van Heemschut betreurt dit en stelt dat in Nederland zeer weinig van dergelijke land-art kunst is en pleit voor behoud door ondersteuning van een petitie van bezorgde Arnhemmers. Het kunstwerk is al decennialang beeldbepalend voor Arnhem maar ook nationaal en internationaal van belang.
In de kelder van de gesloopte kerk in Oud Beets wordt binnenkort gegraven naar schilderingen van kunstenaar Jaap van der Meij. Het begon in 1963 met een bijzonder verhaal en zo eindigt het straks ook. De al jaren leegstaande kerk van het piepkleine dorp Oud Beets kwam destijds in gebruik als atelier van beeldhouwer Jaap van der Meij.
In Waalwijk zijn drie kunstwerken van Gerrit de Morée en Wim Klijn op het gebouw van de oude Walewyc Mavo worden gesloopt. Ondanks een inzet van Erfgoedvereniging Heemschut en een belofte van de aannemer om de werken te herplaatsen, bleek in een later stadium dat de verhuizing te kostbaar zou zijn. Toch legt de erfgoedvereniging de schuld grotendeels bij de gemeente, omdat zij de sloopvergunning heeft verleend terwijl zij op de hoogte was van de werken.
Een belangrijk en actueel onderwerp is de monumentale wandkunst van na de oorlog. Een aanzienlijk deel van dit erfgoed is in de loop van de jaren geruisloos verdwenen. En hoewel er werken zijn gered of vanwege de monumentale status van een gebouw beschermd, loopt een flink aantal werken gevaar. Want de grote bouw- en ontwikkelopgave in Amsterdam betekent ook herontwikkeling en sloop. In veel gevallen gaat het dan om gebieden en gebouwen uit de wederopbouwperiode: daar waar zich de naoorlogse monumentale wandkunst bevindt.
