Video: Omvangrijke werkzaamheden berging IJsselkogge

Public Domain
Kogge die werd gebouwd door jongeren met afstand tot de arbeidsmarkt. Foto: Arch via wikimedia

Aannemerscombinatie Isalacogghe start deze week met de werkzaamheden voor de berging van de middeleeuwse IJsselkogge, die op dit moment in de bodem van de rivier ligt bij Kampen. Ook de gevonden wrakken van een aak en een punter worden geborgen. Ruim drie maanden zijn duikers en bergers onder water bezig met archeologisch onderzoek en de bouw van de constructie voor de lichting. Als alles volgens planning verloopt, komt de IJsselkogge half december boven water. De berging van de scheepswrakken is nodig om de maatregel Zomerbedverlaging van Ruimte voor de Rivier IJsseldelta te kunnen uitvoeren.

“We werken met Ruimte voor de Rivier IJsseldelta aan de waterveiligheid van de regio Kampen-Zwolle”, zegt projectmanager Jacco Zwemer van Rijkswaterstaat. “Dat doen we door een combinatie van het verlagen van het zomerbed van de IJssel en de aanleg van de hoogwatergeul Reevediep. Om de zomerbedverlaging goed te kunnen uitvoeren, moet de IJsselkogge wijken uit de bodem. Tot die conclusie zijn we in 2013 gekomen, nadat we alle voors en tegens van berging in kaart hebben gebracht. Dit is de beste oplossing om onze doelen op het gebied van hoogwaterveiligheid langs de IJssel te kunnen realiseren.”

Middeleeuws watermanagement
Volgens Zwemer is archeologie niet de core-business van Rijkswaterstaat. “Maar we vinden het heel belangrijk om zorgvuldig om te gaan met de vondsten, die we tijdens ons werk tegen komen. En in dit geval is het extra bijzonder, want terwijl we bezig zijn met modern watermanagement, is het feit dat de IJsselkogge op deze plek ligt het resultaat van middeleeuws watermanagement. Het schip is destijds waarschijnlijk opzettelijk afgezonken om de loop van de IJssel te beïnvloeden. De rivier was namelijk aan het verzanden en dat was schadelijk voor de handelsbelangen van Kampen als Hanzestad.”

Veel werk onder water
De combinatie Isalacogghe bestaat uit drie bedrijven, die gespecialiseerd zijn in archeologisch onderzoek (ADC ArcheoProjecten), duikwerkzaamheden (Baars-Cipro) en berging van schepen (HEBO Maritiem). Volgende week wordt het werkplatform met een kraan en diverse pontons op de IJssel aangevoerd. “De scheepswrakken worden eerst voorzichtig met een zuiginstallatie vrij gelegd”, vertelt onderwaterarcheoloog Wouter Waldus over de werkzaamheden. “Dat gebeurt op 5 meter diepte achter een stroomscherm, dat de duikers moet beschermen tegen de sterke stroming van de rivier. De vondsten worden nauwkeurig ingemeten en van de wrakken worden 3D-opnames gemaakt.

Speciale constructie
Eind september komen de wrakken van de aak en de punter boven water. Vervolgens wordt verder gewerkt aan een speciale constructie om de IJsselkogge te lichten. “Het wrak wordt in een soort mand van banden en dwarsbalken geplaatst. Verder is er een innovatief computersysteem ontworpen, dat straks alle 40 motoren voor de lichting aanstuurt. De IJsselkogge wordt dan decimeter voor decimeter uit het water getild, waarbij de krachten op het 50 ton wegens schip nauwkeurig in de gaten worden gehouden”, aldus Wouter Waldus.

Conservering in Lelystad
De wrakken worden na berging overgebracht naar het terrein van de stichting Batavialand in Lelystad. Daar wordt onderzocht of de staat van de IJsselkogge goed genoeg is om te kunnen conserveren. Als conservering mogelijk is, hebben scheepsarcheologen daar zo’n drie jaar voor nodig. Daarna kan de IJsselkogge worden overgebracht naar een tentoonstellingslocatie. Als het wrak in minder goede staat verkeert, dan wordt uitgeweken naar het scheepsarcheologisch depot van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Nijkerk. Zekerheid over de staat van de IJsselkogge bestaat pas als het wrak boven water is gehaald.

Lees ook: Samenwerkingsverband Isalacogghe mag Kamperkogge bergen

Ruimte voor de Rivier IJsseldelta
Het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta, met als opdrachtgevers Rijkswaterstaat en de provincie Overijssel, bestaat uit twee maatregelen om de waterveiligheid in de regio Kampen-Zwolle voor de middellange termijn te borgen: zomerbedverlaging Beneden-IJssel, waarbij de rivier over een lengte van 7,5 kilometer tussen de Molenbrug en de Eilandbrug wordt verdiept, en de aanleg van de hoogwatergeul het Reevediep, een nieuwe zijtak van de IJssel, richting het Drontermeer. Naast het verbeteren van de waterveiligheid wordt ook een bijdrage geleverd aan de ruimtelijke kwaliteit. In vijf uiterwaarden worden de natuurwaarden versterkt. De gebiedsontwikkeling IJsseldelta-Zuid, waarvan het Reevediep onderdeel is, combineert het realiseren van de waterveiligheid met de aanleg van zo’n 350
hectare nieuwe deltanatuur, nieuwe wandel-, struin- en fietspaden, een vaargeul voor de recreatievaart en ruimte voor een nieuwe woonwijk voor Kampen op een klimaatdijk.

The following two tabs change content below.

Caspar Steinebach

Caspar Steinebach (Leiden, 1984) woont in Utrecht. Hij studeerde journalistiek in Zwolle en archeologie in Amsterdam. Sinds 2013 is hij redacteur archeologie bij de Erfgoedstem. Voor TGV Teksten en Presentaties in Leiden deed hij onderzoek naar de beeldvorming van Nederlandse archeologie in de media. In 2014 richtte hij, CultureRoad op, dat zich bezig houdt met culturele producties.

Laatste berichten van Caspar Steinebach (toon alles)