Dat droogte door klimaatverandering een gevaar vormt voor erfgoed, is ons bekend. Maar wisten jullie dat erfgoed ook dé oplossing kan zijn om klimaatvraagstukken aan te pakken?
Op de Dag van het Kasteel (maandag 24 mei) en tijdens het Symposium ‘Wat? Water! Klimaatverandering en buitenplaatsen’ (donderdag 27 mei), georganiseerd door de Nederlandse Kastelenstichting en vereniging ICOMOS Nederland, wordt aandacht besteed aan de manier waarop erfgoed kan bijdragen aan de klimaataanpak. De focus ligt op kastelen en water. Zij zijn namelijk al eeuwenlang een onafscheidelijk duo. Dit zorgt ervoor dat gevolgen van klimaatverandering extra goed zichtbaar zijn bij kastelen, maar maakt dit erfgoed ook een belangrijke inspiratiebron voor oplossingen.
De redactie ging in gesprek met Fred Vogelzang, Projectleider Wetenschap bij de Nederlandse Kastelenstichting en Charlotte van Emstede, Voorzitter ICOMOS Nederland.
Kastelen en water, een onafscheidelijk duo
“Kastelen en buitenplaatsen hebben een innige relatie met water. Ze liggen zo goed als allemaal aan een rivier, beek of wetering,” vertelt Fred. “De nabijheid van water had verschillende voordelen: zo was het een goede verbindingsweg, kon er tol geheven worden, diende de slotgracht ter verdediging en was er voldoende water voor voedselvoorziening.”
Maar de laatste jaren ondervinden kastelen en buitenplaatsen veel problemen door klimaatverandering. Door langdurige droogte zakt de grondwaterstand, vallen slotgrachten en vijvers droog en gaan de funderingen rotten. Daarnaast tast het de tuinen en parken aan. Tegelijkertijd zorgt buitenproportionele regenval voor overstromingen en hoge waterstanden in rivieren en weteringen. De innige band tussen kastelen en water zorgt er voor dat klimaatverandering hier sterk merkbaar is.
“Klimaatverandering is van alle tijden,” vertelt Fred. “Wij hebben ons altijd al aan moeten passen aan de wisselende klimatologische omstandigheden. Maar momenteel gaat klimaatverandering veel sneller. Dat vraag om grote ingrepen, ook in het landschap.”
Water vasthouden in historische landschappen
Om watertekort en overstromingen te voorkomen, moet water in natte tijden worden vastgehouden zodat er genoeg reserve is voor droge periodes. Volgens Fred kunnen kastelen en buitenplaatsen daarbij helpen. “Nu wordt vaak gezocht naar technische oplossingen, zoals het graven van retentiebekkens of het doorsteken van rivierdijken waardoor het water meer ruimte krijgt. Dit tast echter het historische landschap aan. Maar juist deze historische landschappen, en ook die rondom kastelen en buitenplaatsen, bieden kansen om water vast te houden op een manier die bij het landschap past. Denk aan vijvers, slotgrachten, rabatbossen of historische kanalen.”
Het verleden als inspiratie
De Kastelenstichting en ICOMOS brengen de mensen uit de waterwereld en de erfgoedsector graag samen. Nu worden monumenten nog vaak gezien als obstakel in een nieuwbouwplan. In het symposium willen zij laten zien dat het aanpakken van klimaatverandering én erfgoed juist goed samen kunnen gaan.
Charlotte: “Historische kennis over erfgoed en waterbeheer kun je gebruiken voor het huidige en toekomstige watermanagement. Nederlanders hebben altijd al een strijd tegen het water gevoerd. Innovatie alleen is niet voldoende, voor goede oplossingen kan ook naar het verleden gekeken worden.”
Volgens Charlotte vraagt de aanpak van waterproblematiek in het historische landschap om een integrale benadering. “De kennis die in beide velden aanwezig is, kan elkaar op inspirerende wijze aanvullen. Het symposium is dan ook bedoeld om mensen vanuit de waterwereld en vanuit het erfgoed bewust te maken van de opdracht, leef- en denkwereld van de ‘ander’. Zo kunnen zij samen tot oplossingen te komen die zowel ten goede komen aan klimaatomgang als erfgoed.”
Benieuwd naar het symposium? Klik HIER om aan te melden.
Verder lezen over kastelen en klimaatverandering?