Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Dankzij vier vrijwilligers van de Heemkundekring in Bergeijk (Noord-Brabant) blijft de Dodendraad, een monument uit de Eerste Wereldoorlog, bewaard. De palen die de Dodendraad omhoog hielden waren in beroerde staat. Met behulp van de gemeente zijn de vier vrijwilligers aan nieuwe palen gekomen. Het monument kan nu weer twintig jaar mee. In de Eerste Wereldoorlog stond de Dodendraad onder stroom, het moest de zuiderburen tegenhouden van een vluchtpoging naar het vrije Nederland.
In opdracht van minister Van Engelshoven heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verkennende onderzoeken uitgevoerd naar 4 thema’s: militair erfgoed, herinneringserfgoed, archeologie en Post 65 erfgoed. Op 5 november zijn de rapporten naar de Tweede Kamer gestuurd. Van elk thema is onderzocht welke nieuwe opgaven te verwachten zijn en hoe hiermee om te gaan. Daarbij is gekeken naar de mogelijkheid van aanwijzen tot rijksmonument, maar ook naar andere maatregelen voor behoud van het erfgoed, zoals kennisontwikkeling of bescherming in bestemmingsplannen.
College Castricum overweegt om de monumentale tankmuur in tweeën te breken, zodat er door de muur een fietspad kan worden aangelegd. Werkgroep Oud-Castricum vindt dit een verwerpelijk idee. De tankmuur is in 1943 neergezet door de Duitsers als deel van de Atlantic Wall en heeft daardoor een grote historische en emotionele waarde. De werkgroep heeft veel bijval gekregen van de fracties in de gemeenteraad.
De gemeenteraad van Leusden wil het militair erfgoed op de Leusderheide behouden. Een aanwijzing tot gemeentelijk monument lijkt de beste oplossing om sloop van de vooroorlogse barakken en de naoorlogse beheerderswoning te voorkomen. De meerderheid van de gemeenteraad wil een uitzondering op de huidige regels maken en de monumentenstatus ook toekennen als de eigenaar, Defensie, geen toestemming geeft.
De Muur van Mussert wordt gezien als ‘donker erfgoed’. Stichting Erfgoed Ede heeft de Wetenschapswinkel van Wageningen University & Research gevraagd om te onderzoeken hoe het complex het best kan worden bewaard en hoe aan het complex nieuwe betekenissen kunnen worden gegeven. De belangrijkste conclusie is duidelijk: blijf ver weg van enige vorm van verheerlijking. Daarnaast wordt geadviseerd om het complex te verbinden met andere objecten en gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog in de regio. Dit voorkomt dat Lunteren met de NSB wordt geassocieerd.
Is het behoud van militair erfgoed in Nederland voldoende geborgd? Dat is de vraag die centraal staat in de Verkenning Militair Erfgoed die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed uitvoert in opdracht van de minister van OCW. Tot voor kort gingen meer klassieke inventarisaties van erfgoed uit van de vraag wat er nog resteert aan bouwwerken rond een bepaald thema. Daar wijkt deze verkenning van af: hier staat het verhaal centraal. Er zijn tien verhaallijnen die als basis dienen voor deze verkenning.
Fort Prins Frederik op Ooltgensplaat wordt met de restauratie van de geschutstoren, de kazerne, bastions, munitieopslagplaatsen en de poterne als krijgskundig historisch uniek element geheel in ere hersteld. Het rijksmonument zal middels herbestemming beleefbaar worden voor een groot publiek. Rik Janssen, gedeputeerde voor de provincie Zuid-Holland: “Ik ben trots op de erfgoedlijn Goeree-Overflakkee die het mogelijk maakt om met alle partners samen dit boegbeeld van het eiland een nieuw leven te geven. Het past uitstekend in de ambities van de provincie om de sociale en economische vitaliteit van het eiland Goeree-Overflakkee te ontwikkelen en te versterken.”
Den Bosch heeft voor de vijftiende keer Europese subsidie gekregen voor zijn vestingwerken. Dit keer gaat het om een nieuwe samenwerking met vergelijkbare steden en organisaties uit Spanje, Polen, Griekenland, Italië en Kroatië. Onderzoek naar herbestemming van militair erfgoed staat centraal. De subsidie bedraagt 168.000 euro. Met het geld kan een deel van de restauratie van de Kruitmagazijenen op Fort Crevecoeur, de verbouwing van voormalige arsenaal het Groot Tuighuis aan de Bethaniestraat en de restauratie van het Kruithuis aan de Citadellaan worden betaald.
De restauratie van het hoornwerk (het buitenwerk van de vesting) onderaan de Grebbeberg bij Rhenen is klaar. Utrechts Landschap heeft het verdedigingswerk in oude luister hersteld. Het hoornwerk kent bastions en tenailles en is één van de oudste verdedigingswerken van de Grebbelinie. De aarden vestingwallen uit 1745 waren bedoeld om de toegang tot de Grebbeberg af te sluiten in oorlogstijd. De restauratie is onderdeel van het Grebbelinieproject. De provincie Utrecht werkt samen met andere organisaties aan het herstel en beheer van het erfgoed in de linie, het ontwikkelen van een recreatief routenetwerk met informatiepunten en een centraal bezoekerscentrum.
Stichting Erfgoed Ede heeft een gemeentelijke monumentenstatus aangevraagd voor twee houten woningen die al meer dan 110 jaar aan de Van Heutszlaan staan en dienst hebben gedaan als militaire barakken. “Het zijn unieke overblijfselen uit een tijd dat besmettelijke ziektes een groot probleem vormden, en waarin dergelijke barakkenwerden ingezet om uitbraken van besmettelijke ziektes te bestrijden door de patiënten in dergelijke barakken te isoleren”, aldus secretaris Jan Kijlstra. Kijlstra verwacht dat de barakken na sloop van verzorgingshuis De Klinkenberg en de daaropvolgende bestemmingswijziging van het terrein niet kunnen blijven staan, maar zegt dat ze eenvoudig kunnen worden verplaatst.
Eigenaar Staatsbosbeheer moet op zoek naar een nieuwe exploitant voor Fort Asperen. Stichting KunstFort Asperen, die ruim 30 jaar betrokken is bij de exploitatie van het militair erfgoed van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, houdt per 1 januari 2018 op te bestaan. Na restauratie van Fort Asperen in 2015 heeft Staatsbosbeheer met het nieuwe stichtingsbestuur besproken over te willen gaan naar een erfpachtconstructie, waarbij de stichting integraal verantwoordelijk is voor de exploitatie en het beheer en onderhoud van het fortterrein. Uit de bevindingen van het afgelopen proefjaar concludeert het stichtingsbestuur dat, ondanks de maximale inzet, een kostendekkende exploitatie niet haalbaar is.
Van 8 t/m 10 november vond in Berlijn een internationale conferentie plaats over instandhouding en duurzaam gebruik van militair erfgoed. Tijdens de conferentie is EFFORTS (European Federation of Fortified Sites) officieel opgericht. EFFORTS is een netwerk voor de ontwikkeling van Europees militair erfgoed zoals vestingsteden, forten en linies. Erfgoed ’s-Hertogenbosch nam in 2015 het initiatief tot de oprichting van dit netwerk. Verdedigingswerken werden eeuwenlang gebruikt om een vijand te weren. Vandaag de dag speelt juist een vreedzaam hergebruik en het verwelkomen van mensen een beslissende rol bij de ontwikkeling van militair erfgoed.
