Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
In Nederland dragen waarschijnlijk zo’n 3000 gebouwen een blauwwit schildje op de gevel. Een teken dat deze panden een monumentale status hebben of een bijzondere collectie herbergen. Een gedegen overzicht waar ze precies hangen – en waar niet, maar dat wel zou moeten –, is er echter niet. De Nederlandse Unesco Commissie maakt zich zorgen en werkt de komende maanden aan een ongevraagd advies aan het Ministerie van OCW.
Jaarlijks passeren zo’n 50.000 schepen de Beatrixsluis in Nieuwegein. Het complex werd in 1938 gebouwd en vernoemd naar de toen net geboren prinses Beatrix. Tachtig jaar lang voldeden de twee sluiskolken tussen de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal, maar het werd steeds drukker en de schepen werden steeds groter. Een derde sluiskolk (zie foto’s en video’s) moet zorgen dat de wachttijden niet te ver oplopen. Om de monumentale status van het complex niet aan te tasten, wordt de nieuwe kolk voorzien van nauwelijks zichtbare schuifdeuren. De twee oude kolken kenmerken zich door hoge witte rechthoekige portalen waar de deuren naar boven worden gehesen.
Door de storm in 2013 ontstond zoveel schade aan de rijksmonumentale Groninger schuur van Fibo en Ella Zomerman in Leens, dat het gebouw grondig moest worden gerenoveerd (zie foto’s). De wensen: een landschappelijk inpasbare schuur met oude elementen, maar wel bruikbaar voor de boer. “Toen mijn vader hier in 1977 kwam, voelde de monumentenstatus als een blok aan je been. Je kunt het ook omdraaien. We hadden minder subsidie gehad als het geen monument was geweest.” Notebomers Bouwgroep merkt dat meer boeren op deze manier hun monumenten willen herstellen, zeker in het aardbevingsgebied en in combinatie met asbestsanering.
Voor ruim 14 miljoen euro verkoopt provincie Noord-Brabant vier beeldbepalende gebouwen op het KVL-terrein in Oisterwijk aan Polimeks, een Turks ontwikkelings- en investeringsbedrijf (zie video). Polimeks is onder andere van plan het U-gebouw te herbestemmen tot hotel met faciliteiten en appartementen. Het is het enige van de vier gebouwen dat geen monumentale status heeft en ook nog niet gerenoveerd is. De andere gebouwen zijn het Hoofdgebouw, Ketelhuis en Brandweergarage. Cem Siyahi, vice chairman van Polimeks: “De gebouwen ademen niet alleen een lange historie, maar ook een enorme energie en diversiteit. Deze dynamiek willen we voortzetten, maar ook versterken.”
Het Cuypersgenootschap is geschrokken van de mogelijke sloop van de Zuiderschool Meppel, die onderdeel is van het complex van de voormalige HBS Stad en Esch. Het complex wordt door gemeente Meppel verkocht aan projectontwikkelaar Schavast. Die wil appartementen in het hoofdgebouw bouwen en de Zuiderschool plaats laten maken voor woningen. Het complex werd gebouwd aan het einde van de 19e eeuw. De Zuiderschool werd in de jaren 20 bijgebouwd. Het genootschap heeft al een aanvraag lopen om de Zuiderschool te laten erkennen als provinciaal monument en overweegt om ook een verzoek in te dienen bij de gemeente.
Vanaf het bordes heb je zicht op de slingervijver met eiland en het grote gazon met diverse oude en zeldzame bomen, waarvan de oudste wel 130 jaar oud is. Iedereen zal het erover eens zijn dat het park van Landgoed Huize Bergen in Vught een betoverend plaatje is. De monumentencommissie van de gemeente Vught pleit voor een monumentale status van het park. De monumentencommissie roemt in haar rapport de bijzondere padenstructuur, zichtlijnen, watergangen, bruggen en het prieel. De onderdelen zijn tastbare relicten van drie eeuwen agrarisch-economische en tuinkunsthistorische ontwikkelingen en scoren hoog op gaafheid en zeldzaamheid.
De lobby van stichting Boogbrug Vianen bij de provincie Utrecht voor behoud van de brug heeft geen effect gehad. Het provinciebestuur wil de brug niet benoemen tot provinciaal monument. De stichting ijvert al jaren voor behoud van de oude boogbrug over de Lek tussen Nieuwegein en Vianen. Omdat de twee betrokken gemeenten en het Rijk niets voelden voor het toekennen van een monumentale status aan de brug, probeerde de stichting het bij de provincie Utrecht. Het provinciebestuur onderschrijft weliswaar de cultuurhistorische betekenis, maar ziet geen “provinciaal erfgoedbelang dat past in ons huidig ruimtelijk en sectoraal beleid”.
De verdronken stad Reimerswaal in de Oosterschelde is benoemd tot rijksmonument. “Die status komt eigenlijk veel te laat”, vindt archeoloog Karel-Jan Kerckhaert. De status zorgt niet alleen voor extra bescherming, maar is ook een drukmiddel tegen schatgravers. Reimerswaal was in de middeleeuwen de derde stad van Zeeland. Maar op 5 november 1530 sloeg het noodlot toe en werd de stad getroffen door de Sint Felixvloed. Na meerdere watersnoden en brandstichting door de geuzen raakte de stad vervallen. In 1631 verlieten de laatste inwoners de stad. Nu zijn alleen bij laag water nog overblijfselen van Reimerswaal te zien.
Het is de Vereniging Groninger Monument Eigenaren een doorn in het oog dat veel beeldbepalende gebouwen in dorpen en steden in het bevingsgebied geen monumentale status hebben. “Het kan het verschil maken tussen sloop en versterken”, zegt voorzitter Derk Kremer. De belangengroepering, die 150 leden uit de hele provincie Groningen telt, lanceert binnenkort een omvangrijke lobby bij gemeenten. “We zijn verbijsterd dat gemeenten op dit punt tot nu toe zo weinig actie hebben ondernomen om hun eigen cultureel erfgoed te beschermen.” De vereniging wil dat de gemeenten ‘met gepaste haast’ aan de slag gaan.
