De afgelopen vier jaar zijn door 750 metaaldetector-zoekers bijna 75.000 archeologische vondsten gemeld. Dit heeft tot nieuwe historische inzichten geleid. Bijvoorbeeld over de Romeinse geschiedenis van Nederland en de invloed van het Romeinse rijk, die verder gaat dan de tot nu toe bekende grenzen.
Meer dan alleen Bataven
Zo is ontdekt dat niet alleen Bataven in het Romeinse leger dienden, maar ook jongemannen uit Noord-Nederland, dat buiten het Romeinse rijk viel. In Nederland zijn vondsten van Romeinse wapens en paardentuig vooral gedaan in het gebied ten zuiden van de Rijn waar vroeger de Bataven woonden. VU-archeoloog Stijn Heeren: “Van de Bataven is bekend dat ze geen belasting in geld betaalden, maar soldaten voor de Romeinse legers leverden. Daarnaast zijn ze vooral beroemd als ruiters. Bataafse mannen die na hun diensttijd terugkeerden naar huis, namen hun militaire uitrusting mee naar huis. Daarom worden er veel Romeinse wapens en paardentuig gevonden in de Betuwe.”
Romeinen rekruteerden ook actief in Noord-Nederland
Behalve in het rivierengebied hebben zoekers met een metaaldetector ook Romeins paardentuig in Friesland en Groningen gevonden, buiten het Romeinse rijk. Het gaat niet om de honderden die in de Betuwe zijn gevonden, maar wel om tientallen, verspreid over een groot aantal terpen. Het roept wel de vraag op of ook Friese en Groningse jongemannen in Romeinse krijgsdienst gingen. Heeren: “Waarschijnlijk wel. Archeologen hebben zich er namelijk lang over verbaasd dat de Bataven meer dan 5000 soldaten leverden. Dat is eigenlijk veel te veel voor de totale bevolking van het Bataafse gebied, die op 30 tot 40.000 personen wordt geschat. Waarschijnlijk werden de jongemannen ondergebracht in Bataafse eenheden, en waren er dus in werkelijkheid minder ‘echte’ Bataven in die legeronderdelen, aangevuld met Friezen.”
PAN
De invloed van het Romeinse rijk reikte dus blijkbaar tot ver buiten zijn grenzen. Volgens hoofd archeologie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Jos Bazelmans, zou dit hoofdstuk nooit aan het verhaal van de Romeinse tijd in Nederland toegevoegd zijn. zonder de grootschalige inventarisatie van metaalvondsten door PAN (lees meer). Het PAN-project (Portable Antiquities of the Netherland) heeft als doel om oudheidkundige vondsten in privé-bezit, met name vondsten gedaan met een metaaldetector, te documenteren en online te publiceren en zo beschikbaar te maken voor de wetenschap.