Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Culinair historica Charlotte Kleyn duikt in de geschiedenis van ons eten. Deze week: huishoudscholen. “Huishoudscholen hebben de Nederlandse keuken verpest”, zei recensent Johannes van Dam keer op keer. Het is echter onmogelijk dat een complete keuken, afhankelijk van verschillende factoren, verandert is door een paar scholen. Bovendien: de huishoudbeweging was internationaal. Waarom zag men dan niet hetzelfde effect in België, Frankrijk, Duitsland en de VS?
Het energiezuiniger maken van monumenten gebeurt (gelukkig) op steeds grotere schaal. Wat mij hierin opvalt is dat de plaatsing van zonnepanelen een heet hangijzer blijft, terwijl isoleren nauwelijks ter discussie staat. Dit begrijp ik niet. Zonnepanelen brengen geen blijvende schade – ze tasten alleen het uiterlijk tijdelijk aan. Isoleren kan, daarentegen, serieuze vocht- en schimmelschade opleveren. Moeten we dit niet omdraaien? Liever zonnepanelen dan isoleren?
In de rubriek ‘Vijf vragen aan…’ stelt de redactie van de Erfgoedstem vijf vragen aan prominente of opvallende mensen in de sector. Deze keer is dat Susan Lammers, directeur bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. “Kijk naar de nieuwe generatie talentvolle erfgoedprofessionals, kijk naar de mogelijkheden om te innoveren door nieuwe technieken, kijk naar de kans om erfgoed te ontsluiten voor een groot publiek door nieuwe mogelijkheden voor digitalisering, gebruik van social media en VR.”
Op 14 juni 2018 werd in Het Nieuwe Instituut een onderzoeksrapport over online stedelijk erfgoed gepresenteerd. Het rapport laat zien hoe burgers door middel van participatieve erfgoedwebsites actief bijdragen aan het ontsluiten van stedelijk erfgoed. Deze websites vergroten de publieke betrokkenheid met erfgoed en helpen erfgoedcollecties te verrijken. Gastblogger Arno van der Hoeven, universitair docent aan de Erasmus Universiteit, vertelt over zijn onderzoek.
Naar verwachting behandelt de Tweede Kamer op 11 september het voorstel van de Minister van OCW om in plaats van de bestaande fiscale aftrek voor instandhoudingskosten van woonhuismonumenten een subsidieregeling in te voeren. In die nieuwe regeling is een subsidie mogelijk voor een natuurlijke persoon, die zijn hoofdverblijf heeft in een (gedeelte van een) rijksmonument dat zijn eigendom is. En de toevoeging “die zijn hoofdverblijf heeft” is van verstrekkend gevolg voor vele duizenden eigenaren van woonhuis-rijksmonumenten, die het pand niet als hoofdverblijf gebruiken, maar bijvoorbeeld verhuren of als tweede (vakantie)woning gebruiken. De belangenvereniging voor bewoners-eigenaren van woonhuismonumenten Bewoond Bewaard heeft middels een (niet representatieve) steekproef vastgesteld dat hiervan sprake is bij misschien wel 15 tot 20% van alle woonhuismonumenten, waarmee het aantal eigenaren kan oplopen tot wel 8.000.
… that’s the question. Vorige maand nog werd de N34 tussen Zuidlaren en Coevorden omgedoopt tot Hunebed Highway N34. De neolithische grafkelders blijven de gemoederen echter bezighouden, naar aanleiding van het plaatsen van een zeker bord bij hunebed D27 – het grootste hunebed van ons land, gelegen naast het Hunebedcentrum in Borger. Enkele directe aanleidingen voor het waarschuwingsbord zijn de vele klachten van (vooral buitenlandse) toeristen over de vele kinderen die over het hunebed heen klauteren, het daarmee gepaard gaande gejoel en het feit dat in oktober 2017 nog een tweetal kinderen van D27 afvielen en eentje met hoofdletsel nog met de traumahelikopter afgevoerd moest worden.
De droogte leidt tot schade aan eeuwenoude tuinen en parken bij kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen. Vooral berken, beuken, buxushagen en rododendrons hebben het zwaar, meldt de stichting sKBL waar veel kasteel- en landgoedeigenaren bij zijn aangesloten. Het herstel zal volgens de stichting jaren duren.
Het ontbreekt de gemeente Winsum aan zorg voor de gebouwen die het zeer rijke verleden van de regio illustreert. Dat zegt de Stichting Het Cuypersgenootschap. Volgens de stichting is er een slecht gemeentelijk monumentenbeleid. Winsum doet het veel slechter dan vergelijkbare gemeenten in Nederland. Door het ontbreken van een monumentenlijst kan er weinig gedaan worden tegen verminking of sloop van panden historische panden van betekenis.
Er zijn heel wat verschillende manieren om een erfgoedproject, groot of klein te financieren. De Belgische website Erfgoedhelden sprak drie ervaringsdeskundigen die getuigen en reflecteren over wat zij hebben meegemaakt. Lees over de financieringsmix bij de herbestemming van een kerk, coöperatief vennootschap van een klooster en het inzetten van bezoekers en sympathisanten bij de verbouwing van een watermolen.
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Ingrid van Engelshoven, wil onder meer de fiscale aftrek voor particuliere eigenaren van bewoonde monumenten omzetten in een subsidieregeling. Daar is op zich niets op tegen en binnen de monumentenwereld wordt ook verschillend gedacht over de plannen. Het beeld dat de ‘Haagse liefde voor kerken eigenaren van grachtenpanden’ dupeert (FD, 9 augustus), is op z’n zachtst gezegd toch incompleet.
In een eerder deel van dit stukje gaf ik aan dat er in musea nogal veel aardewerk ligt omdat het spul weliswaar breekbaar is maar niet goed kapot wil gaan. Het smelt, roest of brandt niet. Er is ook een ander verhaal te vertellen. Keramiek is namelijk verdraaid informatief. Een van de eersten die dat begreep, was Heinrich Schliemann. In een tijd waarin esthetiek een belangrijke drijfveer was bij het oudheidkundig bodemonderzoek, zocht hij niet naar mooie sculptuur, maar begreep hij dat simpele voorwerpen een belangrijke bron van informatie konden zijn.
Afgelopen vrijdag sprak ik op een middelbare school over de Lage Landen in de Romeinse tijd en daar heb ik onder meer verteld dat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden zich ooit, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, een Bataafse voorgeschiedenis heeft aangemeten. Dat ik dit vertelde was niet zonder risico, want ook jonge mensen weten genoeg van de “Tijd van ontdekkers en hervormers” om te herkennen dat dit beeld van het verleden nooit kan zijn ontstaan tijdens de Opstand. Degenen die zich destijds verzetten tegen Filips II waren natuurlijk niet dom en zouden nooit een parallel hebben gekozen die impliceerde dat ze, net als de Bataven, de strijd gingen verliezen. Dit beeld van het verleden moet ergens anders zijn ontstaan, en inderdaad: het is veel ouder. De identificatie met de Bataven stamt vermoedelijk uit de Gelderse Oorlogen. U leest hier meer over het ontstaan van het vanaf de zestiende eeuw steeds populairder geworden Gelderse geschiedbeeld.
