Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Morgen zijn in Nederland de Europese Parlementsverkiezingen. Europarlementariërs hebben veel invloed op hoe de komende EU-programma’s en budgetten eruit zullen zien. Over deze programma’s die van 2021 tot 2027 zullen lopen, wordt eind dit jaar besloten.
Op de antiekbeurs ART BREDA is deze week een onbekend 17de-eeuws schilderij van Weesp opgedoken. Het wintergezicht op de stad is het werk van de bekende Hollandse meester Jan Abrahamsz. van Beerstraten. Het doek uit 1657 is misschien wel het interessantste schilderij van de stad Weesp ooit gevonden, want het helpt met het oplossen van een aantal vraagstukken over de ontwikkeling van de stad.
Bij de komende ‘dag van het kasteel’, 9 juni, lijkt het mij goed opnieuw kort aandacht te wijden aan een nogal veronachtzaamd hoofdstuk uit onze erfgoedgeschiedenis. Het betreft hier onze in 1945 door de Nederlandse Staat als Duits, dus ‘vijandelijk’, bezit geconfisqueerde kastelen en overige bezittingen. Alle Duitsers (onderdanen) als behorende tot het vijandelijke volk, werden zonder onderscheid des persoons als vijand beschouwd en onteigend. Het vijandelijke vermogen, dat wil zeggen eigendom van Duitse onderdanen in ons land, ging na de bevrijding op grond van artikel 3 Besluit Vijandelijk Vermogen (BVV) van rechtswege in eigendom over op de Nederlandse Staat.
Een paar weken terug was ik dagvoorzitter op het kennisevent Bouwen aan plekken met identiteit dat wij (The Missing Link) samen met de Reinwardt Academie, het ministerie van OCW en het Restauratiefonds organiseerden. De 120 aanwezigen in de voormalige wagenwerkplaats van Utrecht Community (UCo) vormden een bijzondere mix van professionals op het snijvlak van erfgoed en ruimte – werkzaam bij overheden en marktpartijen.
Wie het volle gewicht van de mentaliteitsgeschiedenis – zonder selectief voyeurisme – in al haar geledingen wil koesteren, kan niet meer om het ‘fout erfgoed’ uit 1933-1945 heen. Her en der krijgt het al een hoge plaats op de agenda. Wat als schandelijk of beschamend fout wordt gezien is en blijft een uitdrukking van de dynamische werkelijkheid, met al haar hoogten en diepten, goed en fout, die het menselijk bestaan in alle tijden te zien geeft.
Een monument met de allure van kasteel Neubourg te Gulpen is meer dan de buitenkant van het complex in het Gulpdal doet vermoeden. De werkelijkheid van een historisch huis heeft vaak, naast de economiegebouwen, een park en tuinen, ook een ongekend fascinerende historische inrichting. Na het overlijden van de laatste adellijke slotvrouwe in 1992, raakt het kostbare interieur verstrooid onder erfgenamen of wordt verkocht met onbekende bestemming. Niet alleen voorwerpen van cultuurhistorische betekenis zijn verloren gegaan maar ook de band met het immateriële erfgoed – de kennis over een regionaal adellijk leven, gewoonten en gebruiken, is doorgesneden. Immers ieder historisch bewoond huis bestaat ook bij de onbenoembare atmosfeer van een specifieke levensdynamiek, de ongrijpbare genius loci.
‘Hoe ver je gaat. Heeft met afstand niets te maken. Hoogstens met de tijd.’ Deze wonderlijke zinsnede uit het liedje ‘Omarm’ van Bløf gaat al zo’n 10 jaar met mij mee. En de zin blijft mij verbazen. Ook omdat hij vaak van toepassing is op zoveel zaken. Afgelopen week speelde hij weer door mijn gedachten. Bij een bijeenkomst van bouwhistorici was de vraag hoe je de transformatieruimte van een kerkgebouw kunt bepalen. Hoe ver mag je gaan met verbouwen, zonder dat de essentie van een gebouw wordt aangetast? Dat heeft alles met de tijd te maken.
Als oud-verantwoordelijke voor de monumenten in beheer bij de Rijksgebouwendienst (voorganger van het Rijksvastgoedbedrijf) huiver ik bij de berichten over de komende ingrijpende verbouwing van het Binnenhof. Een van de coördinerende architecten is vertrokken naar aanleiding van uitgelekte plannen voor het gebouw van de Eerste Kamer. De entreehal zou omgevormd moeten worden tot nieuw trappenhuis en er was ook sprake van een tropische binnentuin.
Een energietransitie waar gebouwd, landschappelijk en archeologisch erfgoed niet in wordt meegenomen? Erfgoedprojecten zonder ambitieuze doelen ten aanzien van energie, hitte of waterveiligheid? In plaats van uitzondering op de regel is het vandaag de dag nog te vaak de standaard. Om hier wat aan te doen hebben Gertjan de Boer en Maarten Vieveen de #ClimateHeritageNL-beweging […]
Het eerste zelfstandig uitgevoerde ontwerp voor een woonhuis van de beroemde architect Michel de Klerk is gered. Na maanden van actievoeren door Heemschut heeft vereniging Hendrick de Keyser vorige week het huis Thamerlaan 14 in Uithoorn gekocht en daarmee gered van de slopershamer. Een kleine reconstructie van een opmerkelijk behoud.
Oké, ik moet toegeven. Forten waren tot voor kort behoorlijk uit mijn gezichtsveld. Ik woon al bijna mijn hele leven in het oosten van het land. De IJssel, het Apeldoornskanaal en een paar beken zijn het enige water wat ik van dichtbij ken. Onlangs kwam ik in gesprek met Juke van Niekerk van Stichting Liniebreed […]
Culinair historica Charlotte Kleyn duikt in de geschiedenis van ons eten. Deze week: huishoudscholen. “Huishoudscholen hebben de Nederlandse keuken verpest”, zei recensent Johannes van Dam keer op keer. Het is echter onmogelijk dat een complete keuken, afhankelijk van verschillende factoren, verandert is door een paar scholen. Bovendien: de huishoudbeweging was internationaal. Waarom zag men dan niet hetzelfde effect in België, Frankrijk, Duitsland en de VS?
