De afgelopen tijd heb ik mezelf verdiept in de archeologie. Dat is voor mij nog een vrij onbekend terrein. Wel heb ik als kind, zoals zovelen, een periode gehad dat ik archeoloog wilde worden. Met een door de zon gebruinde huid en een schep in mijn hand grote Romeinse steden ontdekken, zo stelde ik me het leven als archeoloog voor. In de brugklas maakten we een uitstapje naar Museum Het Valkhof in Nijmegen. Daar gaf een échte archeoloog uitleg over haar baan. Het bleek anders te zijn dan ik dacht. Ze vertelde dat ze elke dag in een laboratorium zat te voelen, ruiken en likken aan scherven om te bepalen hoe oud ze zijn. Toen één van mijn klasgenoten aan een scherf likte, die later van een oude wc-pot afkomstig bleek, was het voor mij meteen klaar met de archeologie.
Nu ik voor de Erfgoedstem werk kom ik archeologie – in de vorm van nieuwsberichten- weer tegen en voel ik mijn hart af en toe sneller kloppen bij een spannende ontdekking. Is dat misschien ook de kracht van de archeologie? De sensatie, het griezelige, het romantische… Mijn baas Herbert-Jan heeft het dan over de drie g’s: geraamtes, geheime gangen en goud.
Gemeenschapsarcheologie
Maar op mijn spannende ontdekkingstocht naar het land van Faro, na het openen van tombes en gevechten met mummies, stuitte ik op een nog veel sensationelere vorm van archeologie: de gemeenschapsarcheologie. Deze vorm is vanuit Engeland naar Nederland komen overwaaien. Het idee is dat archeologen onderzoek doen in samenwerking met lokale bewoners en dat daardoor de binding tussen de bewoners versterkt wordt. Er wordt zelfs gezegd dat gemeenschapsarcheologie maatschappelijke problemen zou oplossen…..Wat?
Hier wil ik meer over weten. In NRC lees ik een artikel van Theo Toebosch uit 2015. Hij schrijft over een archeologieproject waarbij getraumatiseerde oorlogsveteranen helpen met opgravingen bij Waterloo. Volgens de initiatiefnemer heeft het project twee doelen: ‘Het begrip van de Slag bij Waterloo vergroten door archeologie én Britse oorlogsveteranen met handicap of posttraumatische stress-stoornis laten meedoen om hen zo weer vertrouwen in zichzelf te geven.’ Uit het artikel wordt duidelijk dat door de kennis van de veteranen nieuwe bevindingen worden gedaan. Wat de veteranen zelf aan de ‘therapeutische opgraving’ hebben, blijft een beetje vaag. Ze komen in ieder geval weer hun huis uit.
Ook liet ik me inlichten door archeoloog Evert van Ginkel. “Gemeenschapsarcheologie is een sympathiek idee. Omdat archeologisch onderzoek uit gemeenschapsgeld wordt bekostigd, hebben archeologen een maatschappelijke taak: verantwoording afleggen over hun werk. Als je dat verder doortrekt, zouden ze ook dingen moeten onderzoeken die de maatschappij wil weten, en dan ook samen mét die maatschappij.” Maar in de praktijk is het allemaal wat lastiger, vertelt Evert. “Je kunt als leek niet zomaar gaan opgraven, dan moet je er eerst over leren. Die studie archeologie is er niet voor niets. Veel mensen vinden opgraven leuk, maar weinigen maken daar een serieuze hobby van. Dat is dus een kleine doelgroep.” Toch ziet Evert wel een meerwaarde in gemeenschapsarcheologie, juist omdat de leek op een hele andere manier kijkt naar de archeologie. “De leek vindt dingen interessant die voor ons archeologen vaak heel onbelangrijk lijken. Ik zie daar nog wel een kans voor de gemeenschapsarcheologie. De archeoloog zal naast wetenschappelijk onderzoek ook moeten gaan kijken naar emotie.”
Meer dan potten en pannen
De emotie.. dan komen we dus toch weer uit bij dat spannende van goud en geraamtes. Of bij de nieuwe remake van de film ‘Cleopatra’. Laat archeologen er alsjeblieft over eens worden of Cleopatra zwart of wit was. Dan zijn we van die eeuwige discussie af.
Wat ík heb ontdekt tijdens dit uitstapje naar de archeologie, is dat archeologie eigenlijk veel meer om mensen draait dan ik altijd heb gedacht. Archeologie gaat niet alleen over potten en pannen in glazen vitrines. Het gaat om het gevoel dat die ene scherf, die verdwaalde kanonskogel, dat stukje vuursteen bij mensen opwekt. En dat werd mij maar al te duidelijk toen ik voor mijn derde interview sprak met betrokkenen van een gemeenschapsarcheologieproject in Midden-Brabant. Lees het interview hier.
Groet,
Alma